Bir Çeviri Serüveni: Bernhard’ın Ruh İkiziyim

Ne yazık ki Thomas Bernhard'ı ölümünden sonra keşfettim. Yoksa ne yapar yapar onunla tanışırdım. 1989'daki ölümünün ardından benim de izlediğim Alman basınında onunla ilgili akıl almaz çoklukta yazılar çıkmış, bu da benim bu yazarla ilgilenmemi sağlamıştı. Sen misin ilgilenen, Bernhard'ın ruh ikizim olduğunu keşfettim ve Türkçeye nelerin çevirildiğini araştırdım. Bunlar, Fatih Özgüven'in çevirdiği Wittgenstein'ın Yeğeni ve  Mitos Yayınevi’nden çıkan oto-biyografik beş kitaptı, ama ne yazık ki, Almancasıyla karşılaştırdığımda Mitos çevirilerinin yanlışlar ve eksikliklerle dolu olduğunu gördüm, ki bu da benim yıllar sonra Sel Yayınevi’ne bu kitapları yeniden çevirmeme neden oldu. “Neden daha önce Yapı Kredi Yayınları’nda yayımladığım, aşağıda sayacağım o olağanüstü Bernhard yapıtları sonra SEL'de?” diye soracak olursanız, sorun şuydu:

Bernhard kendi yapıtlarının Avusturya'da yayımlanmasını önlemişti. Ama çok önceleri yayımladığı bu biyografik yapıtlarının telifi Avusturya'daki Residenz Verlag'da kalmıştı ve alınabildi. Ne yazıktır ki bizde ilk yayımlanan, yanlışlarla dolu bu yapıtlar telif hakkı alınmadan piyasaya sürülmüştü. Geriye kalan büyük yapıtlarının telifi ise Yapı Kredi Yayınları'ndan alınmıştı. Ben önce bu yüzden Yapı Kredi Yayınları ile çalışmaya başlamıştım.

Yapı Kredi Yayınları’na Bernhard'ın Odun Kesmek adlı romanının çevirisiyle başladığım maceram daha sonra aynı yayınevi için yaptığım Beton, Bitik Adam, Eski Ustalar, Ses Taklitçisi, Evet, Yürümek, Ödüllerim, Düzelti, Thomas Bernhard'la konuşmalar adlı kitaplarıyla sürdü. Sanırım ülkemizdeki iyi edebiyat okurları bu yazarı, bu çevirilerle keşfedip değerini kısa sürede anladılar ve bizde bir Bernhard sevgisi, merakı başladı ve giderek yayıldı.

Çeviri yaşamımda bazı haksızlıklarla, çarpıklıklarla karşılaştım. Bunların başında Yapı Kredi Yayınları'nın kendilerine bu kadar çok Bernhard çeviren bir çevirmene karşı takındığı yanlış ve ne yazık kabul edilemez tavırdır. Başka bir çevirmenin yapıp getirdiği Bernhard yapıtını basacaklarını söylediler. Yani beni hiçe saydılar. Bu karşılaştığın en korkunç olay oldu ve atlatmam yıllar sürdü. Bir daha Yapı Kredi Yayınları ile çalışmama kararı aldım. Bir özür bile dilenmedi. Oysa dünyanın her yerinde bir çevirmen kendini bir yazara benim Bernhard'a adadığım gibi adamışsa, artık başka bir çevirmen söz konusu olmaz.

Bernhard, benzersiz bir düzyazı örneği yaratmıştır. Onu okurken nefesiniz kesilir. Bazı cümleleri 2-3 sayfa uzunluğundadır. Şiirler ve oyunlar da yazmıştır. Ciğer hastalığının (morbus boeck) açık yaraya dönmesi, hastane hatası yüzündendir. Bu ölümcül hastalığa rağmen 58 yaşına kadar hayatta kalması ve bu derece üretici olması dünya edebiyatı için kazançtır.

Tam adıyla Nicolaas Thomas Bernhard 9 Şubat 1931’de Hollanda’da doğdu. İkinci Dünya Savaş sonrası Alman edebiyatının önde gelen yazarlarından biri olmuştu. Onun ayırt edici özelliği eserlerinde yarattığı üslubuydu, bununla kendinden önceki yazarları bile etkiledi. Eserleri genelde tek paragraftan oluşan, ara cümlelerle uzatılmış uzun cümlelerden oluşur. Bernhard’ın birçok eserini bugün Türkçede okumak mümkün.