Bugünden Genç Hiçbir Gününüz Olmayacak

Son anı kitabınız Zefiros’u elimden bırakamadım. Anı kitaplarının kendine özgü başka bir tadı var. Ardından okuduğum Kıldan İnce Kılıçtan Keskince de başka türlü alıp götürüyor insanı. Hatta sanki daha romana yakın, siz ne dersiniz?

Çok kimse Zefiros için “En iyi kitabın” diyor. Benim için Kıldan İnce Kılıçta Keskince de bambaşka. Neredeyse dil kurumundan ödül alacaktı, anı kitabı olduğu için gerçekleşemedi. Hep roman gibi olduğu yazıldı. Gerçekten ilginç bir yaşamım oldu ve bunu kağıda dökmeyi becerebildim. Bir de o kitabı bitirdiğim zaman bir terapiden çıkmış gibiydim. İnanılmaz bir şey. 

Yazmanın iyileştirici bir etkisi olduğunu söylüyorsunuz, neden sizce?

Müthiş hakikaten. Kendi sorunlarımı hep kendim çözdüm, hiç psikoloğa gitmedim. Yaşadıklarıma geri dönerek her şeyi kendine rahat anlatan biri olduğum için ihtiyacım olmadı. Bu konuda biraz güçlü hissediyorum. Bu kitabı yazarken de çok huzur buldum. Ayşe Opereti’nin sahnelenmesi, bazı meslektaşlarımın yaptığı haksızlıklar gibi aklıma takılmış, beni üzen şeyleri kağıda aktarmaktan çok keyif aldım. İntikam duygusu hiç taşımadım. Ama bu bir rahatlamaydı benim için. Açık açık söyledim. 

Çocukluk döneminizi yazarken, hafızanın bazı şeyleri değiştirdiğini düşündünüz mü? 

Hafıza değiştirebilir, ama öyle olmadı. Çünkü ben hep çocukluğumu unutmaya çalışarak yaşadım. Genç kız olduktan sonra, hiç aklıma getirmemeye çalışmışım. Çünkü çok mutsuzdum. Kendimi birey olarak kendime ispatladığım zaman, yavaş yavaş geri dönüşler başladı. Yine de ta ki Ülkü Tamer bana bu anı kitabını önerene kadar, bunları hep ittim. Yazmaya başlayınca her şeyi hatırladım. Fotoğrafları nasıl çekmişim. Beyin saklamış, çok şaşırmıştım. Müthiş bir çocukluk yaşamış olduğumu gördüm. “Bazen o kadar da kötü değilmiş” diyebildim. Birdenbire bütün sorunlarım bitti, nerede olduğumun farkına vardım. İyi ki bunları yazmışım dedim. Hakikaten de iyi ki böyle bir çocukluk yaşamışım, acısıyla tatlısıyla. Oradan bir Gülriz doğmuş. Ben annemin kızı olarak büyüseydim sanırım ki genç yaşlarımdaki, en başarılı dönemimdeki Gülriz olmazdım. O kadar zor bir meslekti ve onlar da o kadar kahrını çekmişti ki, tiyatrocu olmama imkan yoktu. Herhalde izin vermeyeceklerdi. Münasip bir yaşta evlendirirlerdi beni. İki çocuklu filan böyle bir yaşamım olurdu. 

Kitabınızda hayatınızın dönemlerinin farklı renkleri olduğunu yazmışsınız, bu çok hoş bir dokunuş. Anı kitaplarınıza bakarsak, onları renklerle nasıl tanımlarsınız?

Birinci kitabım, kurşuni renk. Koyu, bulutlu, grilerin tonları var. Bir yerden sonra bulutlardan sıyrılıyor, sanki güneş doğuyor. Ünlü biri olmak değil, ama ünlü bir tiyatrocu olmak çok önemliydi benim için. Bunu başarıyorum. En başarılı dönemlerim diyebilirim. Çok mutlu dönemler oluyor. Aşk kırıklıkları daha çocuksu yaşlarda kalıyor. Hiçbir şeyi gölgeleyemiyor. O dönem, zamanın icabı mıdır bilmiyorum ama kederleri, sıkıntıları da beraberinde taşıyor. Fakat çok küçük yaşta anladım ki hayat tekdüze değildir. Babaannemle Romeo Jüliet filmini seyrediyorum, “hayat bu değil, benim de bir Romeo'm olabilir” dediğimde 8-9 yaşlarında falanım. O çok önemli benim için, başka bir hayatın beni beklediğini anladığım zaman, çok mutlu oldum galiba.

Çok hüzün var kitapta, bir yandan da hep güçlü bir tarafı, hep ayağa kalkmak var. Umutsuz değil.

Çok, mağlup olurken birdenbire ayağa kalkan boksör gibi. Umutsuz değil. Çok sonra anladım kendime çok güvendiğimi. Farkında değildim. İkinci kitap Bir An Gelir'e gelince, orada doygunluk, mesleğin inişli çıkışlı yokuşlu yolları, başarılar, büyük mutluluklar var. İhanetler de var. Bununla paralel çok büyük bir aşk var. Güneşli dönem, beyaz günler birinci kitapta, belki de Engin'i tanıdığım zaman başlıyor. İkinci kitap da böyle, daha beyaz. En enteresanı, üçüncü kitaba bakınca, çok renkli buluyorum. Düşe kalka. Hayatımızın her anında bir gün içinde bile üç kere mutlu olup üç kere canınız sıkılabiliyor. Mutluluk uzun bir süreç değil, yahut mutsuzluk uzun bir süreç değil. Bilinçli yaşlanmak var. Ölüme inanıyorsun tabii, biliyorsun, ama oraya kadar geçecek olan o yaş almak dönemi, işte onu sen istediğin gibi formüle edebiliyorsun. Hiçbir şeye esir olmuyorsun. Yaşlılığı olduğu gibi kabul edebildiğim gibi Engin'in hastalığını da çok rahat kabul ettim. Bunu yaşayan ben de olabilirdim. Herkesin hayatında çok kötü günler olur. 

Yazmasam olmazdı gibi bir hissiyatınız var mı? Yazmak bir ihtiyaç mı sizin için?

Doğrudur. Ama Engin’in hastalığından sonra hiçbir şey düşünemedim o konularda. Çok heyecanlı, çok zor günler yaşadık. Konsantrasyon diye bir şey var mı, ilham diye bir şey var mı, bunları hala birbirinden ayırıp çözebilmiş değilim. Hep, kalemi kağıdı elime alıp, aklıma önceden gelen fikirlerle, durmadan yazdım. Fakat bu sefer baktım, birgün durmuşum. Yazamıyorum. İnsanın hayatında dönemler oluyor. Bazı dönemler daha yaratıcısınız, bazı dönemlerde suskun durmanız, hiçbir şey yapmamanız gerekiyor. Bunların nedenini bilmiyorum. Sonra bir yerinden başladım tekrar. 

Anı kitabı yazmanın getirdiği zorluklar var mı?

Kitabı yazarken atladığım bir sürü şey var, ama hepsini yazsam da çok uzun olurdu. Anı kitabı yazmanın çok kötü bir tarafı var, eşinizi dostunuzu darıltıyorsunuz. ‘Beni yazmamışsın’ diyen oluyor. Bir elekten süzüyorsun anıları kendi kendine, ne kaldıysa onu yazıyorsun. Daha derinlere inip araştırıp bulursan yapay kalır. Not almak adetim yok, her zaman çok istediğim halde günce de tutamadım. Ama hep çok dikkatli bir insan oldum. 

İşinizdeki başarınızın sebeplerinden biri detaylara önem veriyor olmanız olabilir mi? 

Evet, detaylar çok önemli. Yunan Devlet Tiyatroları Genel Yönetmeni Muzedinis, Türkiye’ye gelmişti. Ankara’da Güzel Helen diye bir klasiği sahneye koyuyordu. Arkasından Muammer’le konuşmuşlar, bizde Cam Kırıkları oynanmasına karar verildi. Birgün, tiyatro nedir diye hepimize tek tek sorup, sonunda tiyatro “detaylar detaylar detaylar” dedi. Hiç unutmadım. Bir sürü detayın bir araya gelişinden oluşan bir şey tiyatro. 

Muzedinis kitapta söz ettiğiniz, Türkiye’de koro kurmak çok zordur diyen yönetmen mi?

Evet, en sonunda hepsinin seslerini kısarak koro elde edebilmiş. Herkes assolist bizim memlekette. Bütün gençler bir vakitler solcuydu filan derler. Solcuyduk yani inanıyorduk. Sosyal adaletin peşindeydik. Ama biz koro olamıyoruz. Türkiye’de muhalifler bir araya gelemez. 40'lı yıllarda oldu her şey, o dönemdeki politikacılara o dönemdeki genç halkın karşı çıkması lazımdı. Köy enstitülerinin kapatılmasına karşı çıkması lazımdı. O kadar üzülüyorum ki Türkiye’ye, kişisel olarak elimden gelen tek şey bu olduğu için internete yazınca rahatlıyorum. Bunları düşünmemenin bir çaresini bulmaya çalışıyorum.

Buradan tekrar yazılarınıza dönersek, hikâye, roman, anı kitabı, tiyatro oyunu gibi pek çok farklı türde yazılarınız var. Hangisi daha zor?

Derler ki hikâye en zor türdür. Bence hikâye yazmak çok imkanlı. Tiyatro yazmak zordur, ben onu da çok seviyorum. Diyaloglar, kurgu çok önemli. Oyun mutlaka çok iyi olacak, bel kemiği iyi olacak, çok ustaca yazılmış olacak. O zaman başarı mümkün. Çok iyi bir oyuncuyu kötü bir oyunda oynatırsanız ağzıyla kuş tutsa hiçbir şey yapamaz. Onun için oyun yazmak çok zor bir şeydir. Hele izleyiciyi kavramak, oyunun sempatik olması; öyle ki olay bir aile faciası dahi olsa, bir özdeşleşme yakalamak gerekir. 

Bir kitabınızda bazı yazılarınız için ‘Bir solukta yazdım’ demişsiniz. Yazım sürecinizi biraz anlatır mısınız?

Hikâyelerimi evet. Fosforlu Cevriye’yi yazarken de öyle oldu. Romanı iki kere okudum, birkaç karakter seçtim. Bir buçuk ay içinde tamamladım. Kalemi elime ilk kez çok hesaplayarak aldım. Bir romandan, tarihi bir olaydan yola çıkarak bir oyun yazıyorsanız, siz tarihe değil tarih ya da roman oyuna hizmet edecek. Bunu hiç unutmadım. Onun için de bence çok sıcacık, çok sevilen bir oyun oldu. Atilla’nın müziklerini çok beğeniyorum. Oyuncular muhteşemdi. Ankara’da kapalı gişe oynandı. İstanbul’da çok istiyorum oynanmasını, oynanmadan gitmek istemiyorum. 

Umarım İstanbul izleyicisi de oyunu görme fırsatı bulur. 

Bu oyun büyük prodüksiyon. Ancak ödenekli tiyatroların başaracağı bir şey. Devlet tiyatrosundan kaldırılmış bir oyuna hiçbiri sponsor olmazdı çünkü hepsinin iktidarla bir bağlantısı var.

Sizce bu dönemde sahnelenen hangi oyunlara gitmeli?

Bu sene kitabım nedeniyle her zamanki kadar oyuna gidemedim. Gördüklerimden beğendiklerim de oldu beğenmediklerim de. Genç oyuncularımızı çok beğeniyorum. Çok müthiş yetenekler ve çok doğal bir oyunculuk var. TV oyunculuğunu da takip ediyorum, özellikle tiyatrodan gelmiş kişiler çok başarılı oluyorlar. Selçuk Yöntem, Çetin Tekindor, Zuhal Olcay gibi bir sürü isim dizilerde oynuyorlar. Ne kadar farklı, ne kadar güzel bir oyunculuğu var. 

Tiyatroların da hareketli bir dönemindeyiz. Açılan tiyatro salonları ve Zorlu, Uniq gibi büyük salonlar sayesinde pek çok oyun sahneye konabiliyor. 

Evet, Zorlu’daki bazı oyunlara gidiyorum. Geçenlerde, yolumu kaybedip sordum, bazı insanların orada bir tiyatro olduğundan haberi yok. Uniq’de kimin oyunları oluyor?

Tatbikat Sahnesi’nin oyunları var, başka oyunlar da geliyor. 

O zaman mutlaka giderim. Erdal Beşikçioğlu’nu oyuncu olarak çok beğeniyorum. Kendisini de seviyorum. İlle velakin deliyi bir mekanik çerçeve içinde izlemek istemiyorum. Çünkü orada insan olmalı sadece. Sözden uzaklaştırıp yabancılaştırıyor. Oradaki her söz çok değerli. Değerli bir yazarın oyunu. 

Bir konuşmanızda “Sanat pasta gibi düşünülüyor” demişsiniz. Sanat neden lazım? 

Sanat ölümsüz. Dünya sanatla başlamış. Her yerde, her zaman sanat var. Sanatın değerini bilen ülkeler çok gelişmiş ülkeler. Tiyatro o kadar ölümsüz bir şey, öyle bir gerçek ki, hayatımızın bir parçası. İnsanların karşılıklı konuşabildiği, alışveriş yapabildiği, birebir ilişkide buluşabildiği tek dal tiyatro. Ruhen, birebir değiyorsunuz birbirinize. Tiyatro bir kültür işidir. Tiyatro bir aydın işidir. Tiyatro seyretmiş insan roman okur. Şiir okur. Ruhen de incelir, insan olarak da, yürek olarak da yaşamı çok farklı bir yerdedir. Ve bunun önüne geçilemez. Medeniyetler bile değişir ama tiyatro kalıcıdır.

Bu umut verici. 

Evet. Hani bilimkurgu filmleri vardır, batmış dünyada birden bire bir şey yeşerir. Bence dünyayı yeşertecek olan şey önce tiyatro. 

Son olarak, belki tek bir şey söylemek zor, ama yaşamdan öğrendiğiniz en kıymetli şey nedir?

Söyleyeceğim şu, önce kendisini sevmesi lazım bir insanın, kendisine saygı duyması lazım. Başkasını sevmek için bile önce kendini sevmek gerektiğine çok inanıyorum. Hayatın bir alışveriş olduğunu bilmek, unutmamak lazım. Dengeyi bozmadan hayatı yürütmek lazım. Denge, çok önemli. Ben hayatın tadını çıkarmasını bilen biriyim galiba. Her şeyden bir zevk almanın yolunu buluyorum. Herkese de onu tavsiye ederim, çünkü bugünden genç hiç bir gününüz olmayacak.