Jane Austen Hafif Okuyucuların Seveceği Entelektüel Bir Yazar mı?

Her dönem eleştirildi. Ama İngiltere, onun resmini parasının üstüne bastı. Sinema filmleri, diziler ondan beslenmeyi bugün hâlâ sürdürüyor. Jane Austen ve onun dünyasını daha yakından tanımak istiyorsanız ki istemelisiniz, Özgür Çiçek ve Irmak Ertuna Howison’ın kitabını şiddetle tavsiye ediyorum.

Baştan söylemeliyim. Son zamanlarda okuduğum en eğlenceli kitap bu. Öyle ki, her şeyi bir kenara bırakıp yeniden Jane Austen dünyasına dalma isteğini yüzünüzde müthiş bir gülümsemeyle kışkırtıyor.

Önce Jane Austen’a artık ‘Bizim Jane’ diyecek kadar yakın duran yazarlarımızı tanıyalım. Özgür Çiçek, Boğaziçi ve Işık Üniversitesi’nde edebiyat ve sinema dersleri veriyor. Ulusal ve uluslararası sinema, belgesel sinema ve hafıza çalışmaları, sinema-edebiyat ilişkisi üzerine araştırmalar yapıyor. Irmak Ertuna Howison, Amerika ve Türkiye’deki üniversitelerde sinema ve edebiyat dersleri verdi. Kadın polisiye yazarlar, fantastik edebiyat ve Türk edebiyatının farklı unsurlarına dair çeşitli makaleleri uluslararası akademik dergilerde yayımlandı. İki yazarımız beraber dört sezon boyunca Açık Radyo’da ilgiyle dinlenen edebiyat programı hazırladı.

Çiçek ve Howison, Jane Austen ve Adab-ı Muaşeret kitabında hiç evlenmemiş ama bütün romanları evlilikle biten Austen bilmecesinin de etrafında dolaşıyor ve aklıselim cümleler ediyor.

Bu yıl, Austen’ın ölümünün 200’üncü yıldönümü. Bu kitapla, sadece Austen’a bakmayacak, onun peşinden giderken Regency döneminin kültürel ve sosyal kodlarıyla ilgili de epey bilgi edineceksiniz.

Austen, İngiltere’nin sembollerinden biri olmakla beraber en çok tartışılan yazarlardan da biriydi. Hatta İngiliz yazarlar tarafından çoğunlukla topa tutulduğunu söylemek yanlış olmaz. Örneğin Mark Twain’e göre, bu İngiliz yazarın romanları kesinlikle katlanılmazdır. Twain, Austen’dan o kadar nefret eder ki mezarını kazıp kaval kemiğiyle kafasına vurmak istiyor. Ralph Waldo Emerson’a göre Austen’ın romanları İngiliz geleneklerine boğulup kalmış, dünya hakkında söyleyecek hiçbir şeyi olmayan dar görüşlü eserler. Ve benim canım yazarım Virginia Woolf… Ona göre, Austen’ın şöhreti erkek duyarlılığıyla ilgili. Onu dev yazarlar arasına katanlar erkekler! Bilmem ki, biraz acımasızca değil mi?

Açıkçası bu kitabı okumadan önce Austen’ı zamanımı tatlı geçirmemi sağlayan bir yazar olarak düşünürdüm. Çiçek ve Howison’un peşinden gittikçe fikrimi değiştirdim. Bir değeri olduğuna inandım ve bunun sabun köpüğü olmadığına karar verdim. En azından Charlotte Bronte gibi düşünmediğimi kesinlikle söyleyebilirim. Yani Austen; hanım hanımcık ve tutkuları anlamayan biri olamaz!

Fransız Devrimi, Sanayi Devrimi, sömürgecilik imzalı bir dönemde yaşadığı düşünülürse o şık evlerden çıkmamış romanlar yazması eleştirilebilir ancak bu noktada yazarlarımız Çiçek ve Howison’ın kitaptaki bir cümlesini tekrarlamak isterim: “Jane Austen bugün yaşasa Gezi Parkı’nda kamp kurar mıydı kurmaz mıydı bilinmez ama büyük olasılıkla Twitter’da 140 karakterle en sivri ve mizahi eleştirileri yapan bir dil cambazı olurdu. Çünkü Austen’ın romanlarındaki başkaldırı, alayda, ironide, parodide ve imalarda gizlidir.”

Sadece geçmişte değil, bugün de bu tür eleştiriler var elbet. Ciddiye alınmayan popüler kadın yazar kıvamından öte düşünülemiyor bir türlü Austen.

İngiliz banknotlarının üzerine resmi basılan yazarımız için Allison Sulloway’in cümlelerine de kulak vermek gerek: “Austen’ın romanlarında ve mektuplarında sistematik bir feminist olay örgüsünden söz edilebilir.”

Austen ve karakterlerinin kadına zerre kadar değer vermeyen bir toplumun Survivor’ları olduğunu, egzotik bir adaya değil gri ve yağmurlu Britanya adasına düştükleri, bir yandan toplum kurallarına uyar gibi görünüp diğer yandan kendi hayatlarına yön vererek erkek iktidarına direndiklerini anlatan Çiçek ve Howison’ın kitabında başka neler bulacaksınız?

Söyleyelim…

Aşk, gurur, önyargı, annelik, okuyan kadınlar, Austen’ın cinsellikten ne anladığı, hayal gücü, para ve evlilik, dönemin modası, lady sofraları, hatta anlatılan zamanlarda bir kadının tek başına yürüyüşe çıkmasının anlamı… Adab-ı Muaşeret’in tüm halleri…

Kitapta popüler kültürümüzün yakışıklısı Kıvanç Tatlıtuğ’dan Darcy olur mu sorusunu gördüğünüzde şaşırmayın… Yazarlarımız Austen döneminden günümüze sık sık geliyor ve karşılaştırmalar yapıyor.