Mostari, Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü

Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık ve Kadıköy Belediyesi Caddebostan Kültür Merkezi Sanat Galerisi işbirliği ile düzenlenen Mostari / Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü Sergisi’nde, yazar ve psikolog Gündüz Vassaf’ın Mostar’da geçirdiği ayları ve bir türlü ayrılamadığı, her gün başında beklediği Mostar Köprüsü anlatılıyor.

Gündüz Vassaf,  24 Ekim - 30 Kasım 2011 tarihlerinde, Birleşmiş Milletler Barış Gücü’nde çalışırken Bosna’da yaşayan kuzeninin Mostar’daki evinde kalır. Mostar’a varışının ertesi günü, dünyanın dört bir yanından gelen herkes gibi, evrensel ününe savaş acıları da eklenmiş olan Mostar Köprüsü’nün yolunu tutar. Köprü’ye vardığında yanında taşıdığı küçük defterini çıkarıp birkaç gözlemini yazar. Bu durum daha sonra yazarda bir tutku halini alır ve Vassaf’ın Mostar’daki günleri bir türlü ayrılamadığı Köprü başında geçer. Anı diye yazmaya başladığı notlar, bir süre sonra bir köprü bekçisinin nöbet defterine dönüşür.

Most, Boşnakça köprü demektir. Mostari de köprü bekçisi. Vassaf, bazen yüzlerce turist arasında, bazen gece saatlerinde tek başına Köprü’yü bekler. O Köprü’yü sahiplendikçe, Köprü onu zapt eder. Köprü

ona ne yaşattıysa, o dadünyasını, duygularını, düşünce ve hezeyanlarını Köprü’yle paylaşır. Ta ki bir gün Köprü onu azat edene kadar.

Gündüz Vassaf, Mostari / Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü sergisine yazarın şiirsel roman diye nitelediği, bu yılın başlarında Yapı Kredi Yayınları’ndan çıkan ve sergiyle aynı adı taşıyan kitabı yol gösteriyor. Sergi, fotoğraflardan, görselleştirilmiş metinlerden, yazarın kitaptan bölümler okuduğu videodan ve yazarın Mostar’dan topladığı nesnelerden oluşuyor.

Küratörlüğünü ve tasarımını Sadık Karamustafa’nın üstlendiği sergideki fotoğraflar Tolga Bermek, Mehmet Umur, Gündüz Vassaf ve William Özkaptan’a, Mostar illüstrasyonları ise Ersu Pekin’e ait.

Mostari / Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü sergisi
Tarih: 12 Temmuz – 31 Ağustos 2013
Yer:  Kadıköy Belediyesi Caddebostan Kültür Merkezi Sanat Galerisi (CKM)

Gündüz Vassaf’tan Mostari Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü Sergisi
Hâle Seval

Gündüz Vassaf’ın Mostari Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü adlı kitabının sergisi, 11 Temmuz tarihinde Caddebostan Kültür Merkezinde açıldı. 31 Ağustosa kadar açık olacak sergi, hem hüznün hem de umudun sergisi. Hüznün sergisi diyorum, çünkü serginin açılış gününde içerdiği anlam açısından ki, hepimizin bildiği gibi 11 Temmuz 1995 Srebrenica (Srebrenitsa) Boşnak katliamının yıldönümü olup, her yaştan binlerce boşnak erkeğin katledildi gündür. Umudun sergisi çünkü, her türlü soykırımlarının birileri tarafından her zaman hatırlanacağının sergisi olmakla birlikte, aynı zamanda Mostari Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü kitabından yola çıkılarak hazırlanan bu sergide fotograflar, Mostar’ın tüm tarihsel güzelliğini gözler önüne sererken, kitabın yazılış serüvenine eşlik eden “şeyleri, nesneleri” de okuyucuyla buluşturuyor.

Kitap ve sergiye Betül Çotuksöken’in geleneksel felsefi üçgeni olan “dışdünya, düşünme, dil” üçgeninden yola çıkarak baktığımızda, Vassaf’ın Mostar’da geçirdiği günlerde düşünme eyleminden yola çıkarak küçük not defterlerine aldığı notlar, düşünmenin dille olan ilk bağlantısını ortaya koymaktadır. Çotuksöken, “herhangi bir zihinsel etkinliğin temelinde belli bir tür özne nesne ilişkisi vardır” derken zihinsel etkinliğin gerçekleşmesine vurgu yapar. Ve ekler “düşünme insanın canlılığıyla birlikte beliren ve canlılık sürecinde varolan bir etkinliktir; düşünme bir töz olarak değil, bir işlev olarak vardır.”

Dili, düşünenin bireysel tasarımlarını dile getiren bir varolan alanı olarak kabul ettiğimizde dil, –ki burada kitap- yazılı bir nesne olarak okuyucuyla buluşur. “Düşünme ve dil insanla birlikte varlık kazanmaktadır; düşünmede varolanlar (kavramlar, tasarımlar, ideler, imgeler) dile döküldüğü, dile getirildikleri takdirde, başka insanları etkileyen- etkileyebilme niteliğini içinde taşıyan- bir varolan olarak”  belirirler.  Okuyucuyla buluşan Mostari adlı kitabın yazılışında, eş bir deyişle, dışdünyada dile gelişinde eşlik eden “şeylerin/nesnelerin” sergilenişi, okuyucuyu kitabın yazma sürecine eşlik ettirdiği gibi aynı zamanda görsel bir şölen de sunmaktadır.  Düşünme ve kelimeleri

kovalayan Gündüz Vassaf’ın, kitaptan bölümler okuduğu video sergiye ayrı bir boyut katarken, Mostar İllüstrasyonları kitapta olduğu gibi Ersu Pekin imzasını taşıyor. 

Vassaf, Mostar’da geçirdiği zaman içerisinde topladığı biletleri, satın aldığı halıyı, çektiği fotoğrafları, eski ve yeni kent kartpostalları, bir günlüğüne kaldığı otelin tanıtıcı broşürü  gibi “şeyleri/nesneleri” okuyucuyla buluştururken, dağların arasına sıkışmış eski Osmanlı kasabasının dünü ve bugününü de gözler önüne serer. Ve elbette aşık olduğu, günlerce ayakları ucunda durduğu, beklediği, gözlemlediği, gözetlediği Mostar Köprüsü’nü. Gündüz Vassaf’ın çekmiş olduğu fotoğrafların ve kitabının yazılmasına yardımcı olan nesnelerin  yanısıra –ki bu nesneler baştan beri bilinenler olmakla birlikte kitabın yazılmasına, varoluşuna eşlik edenlerdir- Mostar Başkonsolosu Tolga Bermek’in de çeşitli zaman dilimlerinde çekmiş olduğu Mostar kent fotoğrafları, sergiye ayrı bir güzellik katmaktadır. Beyaz kar yığını altında kalan tarihi Osmanlı kentinin dar sokaklarını, Mostar Köprüsü’nü tüm canlılığıyla bize aktaran Bermek’in fotoğraflarında en ilginç yan ise, yazların sıcak ama kış mevsiminin çok soğuk geçmediği ve karın yağdığı zamanlarının neredeyse zor hatırlandığı bir Mostar’ı belgelemiş olmasıdır.

Srebrenica (okunuşu Srebrenitsa) katliamını hatırlamak, bir Balkan rüzgârında nefes almak, Mostar’da bir yolculuğa çıkmak veya Neretva Nehri’nin yeşiline tanık olmak için Mostari Bir Köprü Bekçisinin Günlüğü Sergisi sizleri bekliyor.

11 Temmuz -kokteyl-
Sergi: 12 Temmuz-31 Ağustos 2013
Caddebostan Kültür Merkezi Sanat Galerisi

i  Betül Çotuksöken, Felsefi Söylem Nedir?, İstanbul: İnkilap Yayınevi, 2000
ii  Çotuksöken, a.g.e.,