Notos’un 8. Büyük Soruşturması

Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir?

Notos’un 8. Büyük Soruşturması

Edebiyatımızın önde gelen dergilerinden Notos, her yıl farklı bir konuda düzenlediği geleneksel yıllık soruşturmalarının sekizincisinin sonuçlarını Şubat-Mart, 44. sayısında açıkladı. Yapılan geniş soruşturma sonunda ortaya çıkan 40 kitaplık liste, bir belge olarak ortaya çıktı.

Notos’un yıllık büyük soruşturmalarının edebiyat tarihimize düşülmüş nitelikli kayıtlar arasında yer alacağı, gelecekte geçmişe dönük çalışmalar yapacak bütün edebiyat araştırmacıları için başvurulması gerekli kaynaklar arasında bulunacağı belirtilebilir. Konusu Türk edebiyatının klasikleri nelerdir? olarak belirlenen Notos’un 44. sayısındaki soruşturma, 249 kişinin yer aldığı önemli bir kamuoyunun seçimlerini yansıtıyor. Edebiyatımızın klasiklerinin olup olmadığı bütün edebiyat kamuoyunu ilgilendirir. Bu soruya herkesin onaylayacağı, inandığı karşılıklar vermenin güçlüğü de ortada. Demek bir değer biçmeye, ölçüt oluşturmaya çalışmak gerekir. Böylece herkesin kullanabileceği, nitelikli bir liste oluşmasına katkıda bulunabilirdi Notos.

Notos’un bu sayısında Thomas Bernhard ile yapılmış bir söyleşi var. 1989’daki ölümüne kadar geçimini yazarlıkla sağlayan Bernhard’ın bu sıra dışı söyleşisi kaçırılmaz.

Notos’un bu sayısının ikinci söyleşisi de Elfriede Jelinek ile, Michael Haneke tarafından sinemaya da uyarlanan romanı Piyanist üzerine.
Notos, Günlerin Getirdiği bölümünde hayatlarını değiştiren ya da onları sarsan üç kitabı yazarlarımıza sordu. Ayfer Tunç, Süheyla Acar, Murat Gülsoy, Oylum Yılmaz, Fatih Özgüven, Bülent Usta, Seray Şahiner, Mahir Ünsal Eriş hayatlarını değiştiren kitapları anlattı.

Ekler

Türk Edebiyatının
Klasikleri (İlk 20 kitap)

1    İnce Memed Yaşar Kemal
2    Tutunamayanlar Oğuz Atay
3    Saatleri Ayarlama Enstitüsü Ahmet Hamdi Tanpınar
4    Memleketimden İnsan Manzaraları Nâzım Hikmet
5    Kürk Mantolu Madonna Sabahattin Ali
6    Anayurt Oteli Yusuf Atılgan
7    Huzur Ahmet Hamdi Tanpınar
8    Alemdağ’da Var Bir Yılan Sait FaikAbasıyanık
9    Yunus Emre Divanı
10  Aşk-ı Memnu Halit Ziya Uşaklıgil
11  Kara Kitap Orhan Pamuk
12  Çalıkuşu Reşat Nuri Güntekin
13  Bereketli Topraklar Üzerinde Orhan Kemal
14  Kuyucaklı Yusuf Sabahattin Ali
15  Aylak Adam Yusuf Atılgan
16  Yaban Yakup Kadri Karaosmanoğlu
17  Dede Korkut Kitabı
18  Kendi Gök Kubbemiz Yahya Kemal Beyatlı
19  Seyahatname Evliya Çelebi
20  Eylül Mehmet Rauf

Edebiyatimizin Klasikleri ve Modern Klasikleri - Semih Gümüş

Notos’un geleneksel yıllık soruşturmalarının sekizincisinin sonuçları da belli oldu. Bu yılki konumuz: Türk edebiyatının klasikleri nelerdir?

Her zaman tartışılmış, gündemdeki yeri zaman zaman ısıtılmış, karşılıkları tam verilememiş bir soru. Oldukça önemli. Önemi bazen de dünya edebiyatına bakarak düşünülmüş. Dünya edebiyatının unutulmaz klasikleri yanında, bizim klasiklerimizin olup olmadığı kaygısını duymuşuz. Klasikleri okumak âdeta bir davranış ilkesi, düşünsel bir kavram gibi alındığı için, dünyamızın bir bölümünü her zaman doldurdu. Klasikleri okumak bir erdem, klasiklerin okunmadığı bir düşünce hayatı tasavvur etmek olanaksız görüldü. Italo Calvino’nun ünlü “Klasikleri Okumak” yazısındaki sözünü de unutmayalım bu arada. Bütün hayatınız boyunca ne kadar çok önemli kitap okursanız okuyun, okuyamadığınız o kadar çok önemli kitap kalacaktır ki geride, bütün klasikleri okumadığınıza üzülmeyin, diyor Calvino. Bu da gerçek.
Önemli olan şu ki, bir edebiyatın klasikleri o edebiyatın niteliğine ilişkin sağlam ipuçları vermektedir. Bir edebiyatın herkesçe onaylanmış klasikleri varsa, o edebiyatın güçlü bir birikimi, yüksek düzeyli niteliği, sağlam kökleri olduğunu belirtebiliriz.

Bunları bizim edebiyatımıza çevirdiğimiz zaman, bir arayış içinde olduğumuzu söylesek de, Batı’daki büyük edebiyatlar için bir çırpıda sıralanan çok sayıda klasikle eşdeğerde ve herkesçe onaylanmış klasiklerimizin çok sayıda olmadığını teslim edebiliriz. Elbette kendi klasiklerinden büsbütün yoksun bir edebiyatımız yok. Bazı klasiklere dayanıyor, onlardan güç alıyoruz. Yunus Emre de var, Evliya Çelebi de, Karacaoğlan da. Yüzyıllar öncesinden gelenler belki az. Ama modern klasikleri şimdiden gelecek zamanları besleyecek çokluğa ve niteliğe erişmiş durumda.

Peki bizim edebiyatımızın klasikleri nelerdir? Birbirimize sorduğumuz zaman kuşku duymadan sıralayabileceğimiz kitaplar? Doğrusu edebiyat, yaratıcı bireysel düşünceler çevresinde oluşur ama –bir kanondan söz ederken göstermemiz gereken temkini– klasiklerimizi seçerken de göstermemiz, bireyler olarak kendi başımıza yaptığımız seçimlerin çoğunun, yazarı ve okuruyla edebiyat kamuoyunu pek ilgilendirmeyeceğini bilmemiz de gerekir. Notos’un bu yılki soruşturma konusunu, derli toplu bir sonuç çıkarma düşüncesiyle seçtik.
Olabildiğince çok sayıda yazara, Türk edebiyatının klasiklerinin neler olduğunu soralım, çok geniş bir kamuoyunun yaptığı seçimi, bugün varılmış bir sonuç olarak yayımlayalım ve bu sorunun sorulduğu her yerde soruşturmamızın sonucu olarak ortaya çıkan 40 kitaplık liste ortaya konsun, bir nirengi oluştursun. Derli toplu, yararlı, anlamlı, nitelikli bir sonuç üstünde yapılacak tartışmaların düzeyi hemen bir basamak yukarı çıksın.

Notos’un soruşturmalarının anlamı
Notos, Aralık 2006’da yayına başladığında, edebiyat dergiciliğimizin geleneksel, alışılagelmiş ve eskimeye yüz tutmuş yüzünün dışında bir dergi anlayışı ortaya koymayı amaçladığını belirtmişti. Doğrudan yeni bir edebiyat dergisi anlayışı, dolayısıyla örneği ortaya koyabilme tasarısıydı bu. Elbette bağımsız ve sivil bir dergi, çünkü biz böyleyiz, Notos da gücünü bu kimliğinden alacaktı. Edebiyat dergilerinin bir türlü içinden çıkamadığı kısırdöngüyü kırıp uzun ömürlü bir örnek olabilirdi Notos. Hep bunu düşündük. Bunun için, o güne dek edebiyat dergisi okuru olamamış okurların da ilgisini çekmek, onları da kazanmak zorunda olduğumuzu düşünerek başladık.

Notos yedinci yılını bitirdi, sekizinci yılının içinde. Bu ülkede nitelikli bir edebiyat dergisi için az zaman değil ama yirmi otuz yıl çıkmak da var. Notos kendisi için başlangıçta yaptığı tasarıya her yıl biraz daha yaklaşıyor, okur çevremiz sakin bir ivmeyle sürekli artıyor ama daha alacak yolumuz olduğunu da biliyoruz.

Yetinmek, edebiyat dergiciliğinin düşmanıdır. Biz ulaştığımız hiçbir düzeyle yetinmedik. Hep daha iyisini nasıl yapabiliriz diye düşündük. Notos önüne koyduğu işleri nitelikli biçimde yapmaya, bir çalışkanlık ve üretkenlik örneği olmaya, öteden beri bilinen konular yerine yeni konu ve sorunlara el atmaya, genç yazarlara sayfalarını daha çok açmaya, güleryüzlü ve genç tavırlı bir dünya kurmaya, durağan edebiyat ortamına kendi etkinlik alanı içinde canlılık kazandırmaya, geniş okur çevrelerinin hayatından gitgide uzaklaşmaya başlayan nitelikli edebiyatı yeniden gözler önüne taşımaya, edebiyatın geniş çevrelerde tartışılmasına neden olmaya çalıştı. Edebiyat dergiciliğini dergicilik sektörünün önemli bir parçası yapma, medya holdinglerinin karşısına onlarla aynı düzeyde duran bir dergi çıkarma uğraşımız da bu arada bizim için vazgeçilmezdi.

Notos’un edebiyat kamuoyunca benimsenen, artık her yılın şubat ayında sonuçları merakla beklenen yıllık soruşturmaları da bu amaçlar doğrultusunda başladı.

Notos bugüne dek yedi büyük soruşturma düzenledi:
Ölmeden Önce Okunması Zorunlu 40 Kitap (Şubat 2007)
Yüzyılın 40 Romancısı (Şubat 2008)
Edebiyatımızda Geleceğin Ustaları (Şubat 2009)
Yüzyılın 40 Öykücüsü (Şubat 2010)
Çağdaş Türk Edebiyatında En İyi 40 Şey (Şubat 2011)
100 Temel Eser (Şubat 2012)
Türk Edebiyatından Hangi Yazarın Nobel Edebiyat Ödülü’nü Almasını İstersiniz? (Şubat 2013)

Bilindiği gibi bu soruşturmalar, olabilen en geniş yazar çevresinin katılımıyla gerçekleşti; edebiyat kamuoyunda bir edebiyat dergisi aracılığıyla toplanabilecek ilginin oldukça üstünde ilgi gördü; gazetelerde, dergilerde, kitap eklerinde ve Notos’un kendisi için de önemli bir etkinlik alanı olarak gördüğü dijital dünyada tanıtıldı, tartışıldı.

2014 soruşturmasının özellikleri
Notos, her soruşturmadan sonra yaptığı değerlendirmelerde kendisi herhangi bir yargıda bulunmadan, yalnızca sonuçları veriyor. Şimdi sonuçlarını verdiğimiz Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir? soruşturması için de bu yaklaşımımız aynıyla geçerli elbette.

• Önce soruşturmaya katılıma bakalım. Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir? soruşturmamıza bugüne dek her yıl olduğu gibi, gene çok yüksek bir katılım oldu. Bunu her zaman önemsiyoruz. Tam 249 yazar katıldı soruşturmaya. Bu sayının ülkemizdeki edebiyat kamuoyunun oldukça güvenilir bir temsili olduğunu söyleyebiliriz. Katılımın yüksek olması baştan beri öncelikli amacımız oldu. Bu sonucun Notos’un soruşturmalarının güvenilirliğini ve sonuçlarının merakla beklendiğini gitgide daha çok gösterdiği de belirtilebilir.
• Düzenlediğimiz soruşturmalarda katılımcılarımızın bütününü bir tür “Seçici Kurul” gibi görüyoruz. Soruşturmamıza katılan 249 kişinin adını alt alta sıraladığımızda, güvenilirliği, saygınlığı, inandırıcılığı kuşku götürmeyecek, daha önce bir arada görünmemiş bir seçici listesi çıkıyor ki ortaya, onun edebiyat kamuoyumuzun bugünkü eğilimini önemli ölçüde temsil ettiği de söylenebilir.
• Bir soruşturmaya katılım ne kadar çoksa, o soruşturmanın sonucunun güvenilirliği de aynı ölçüde artmaya başlar. Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir? konulu bir soruşturmaya 249 yazar katıldığı zaman ortaya çıkan sonuç edebiyatımızın bugününü anlatan bir eğilimi belirtir. Sözgelimi yirmi otuz kişinin katıldığı bir soruşturmanın sonucundaki olası sapmalar, katılımcı sayısı arttıkça enaza inmeye, en sağlıklı sonucu vermeye başlar. Notos’un, geleneksel soruşturmalarına katılımın ençok düzeyde olması için gösterdiği çabanın nedeni de budur.
• Çıkan sonucun bir kesinlik göstermediğini belirtmeye gerek yok. Soruşturmalarda doğruyu ya da yanlışı hiçbir zaman aramıyoruz. Sonuç doğrudan bizi de ilgilendirmiyor. Notos kendisini yalnızca aracı konumunda tutuyor. Çıkan sonuç bir eğilimi gösterir, güçlü bir eğilimi, bugünün seçimlerini. Bu arada hep belirtiyoruz, bir kişi tarafından belirtilmiş bir eğilim nasıl o kişinin öznelliğini gösterirse, 249 kişinin belirttiği bir eğilim de o topluluğun öznelliğini gösterir. Edebiyatta verilen yargıların değeri de bu öznelliğin nitelikli oluşundan gelir. Başka bir deyişle, bir amaç da bu tarihsel saptamayı ortaya çıkarmaktır.
• Sözgelimi birkaç onyıl sonra yinelendiğinde çıkacak sonuçla karşılaştırıldığında, Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir? soruşturmasının edebiyat kültürümüzdeki değişimi anlamak için sağlam bir veri yarattığı herhalde daha iyi görülecektir. Bizde kayıt düşme alışkanlığı yeterince olmadığı için geçmişe dönük araştırmalar her zaman aşılması çok güç kısıtlarla karşılaşmıştır. Demek ki Notos’un yıllık büyük soruşturmaları edebiyat tarihimize düşülmüş nitelikli kayıtlar arasında yer alacak, gelecekte geçmişe dönük çalışmalar yapacak bütün edebiyat araştırmacıları için başvurulması

gerekli kaynaklar arasında bulunacaktır.

Sonucu yorumlama
• Başvurduğumuz yazarlardan 10 kitap adı önermelerini istedik.

Soruşturmamıza katılan 249 kişi, toplam 392 kitap adı verdi. Önerilen kitaplar en çok önerilenlerden başlanarak sıralandı. Anlamlı bir toplam olabileceğini düşünerek, ilk 40 kitabı açıklamaya karar verdik.

• Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir? soruşturmasında 249 seçicinin ilk sıraya değer gördüğü İnce Memed, edebiyat kamuoyumuzun genel onayını gösteriyor. Bunu elbette belirtebiliriz. İnce Memed, soruşturmaya katılanların yüzde 60’ı tarafından belirtilmiş.
• Listede İnce Memed’den sonra gelen dokuz kitap da demek ki ilk akla gelen kitaplardır.
• Bu tür soruşturmalarda seçilen kitapların günümüze daha yakın olduğunu sıklıkla görüyoruz. Dolayısıyla Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir? sorusunun karşılığı asıl olarak modern klasikler biçiminde anlaşılmış ve böyle yanıt verilmiştir. Çağdaş yapıtlar büyük bir ağırlığı oluştururken, günümüzün yaşayan yazarlarının kitapları, romanları da 40 kitaplık bu listede yer bulabilmiştir.

Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir? soruşturmasının sonuçları tartışılacaktır ve hem bugün, hem yarın değerlendirilecek nitelikte bir soruşturma olmuşsa, amacına ulaşmış demektir.

Sonunda, 249 yazarın yanıt verdiği bir soruşturmanın uzun hazırlığı özen, sorumluluk ve emek gerektiriyor. Böyle bir soruşturma da edebiyatımızın kan dolaşımını hızlandırabilir. Notos bunu görevleri arasında sayıyor.

  * * *

Türk Edebiyatının Klasikleri Nelerdir?
Soruşturmasının 249 Seçicisi

Abdullah Ataşçı Abdullah Uçman A. Adnan Azar Adnan Binyazar Ahmet Ada Ahmet Büke Ahmet Özer Ahmet Say Ahmet Telli Ahmet Ümit Alev Bulut Ali Çolak Alper Akçam Alper Atalan Alper Canıgüz Altay Öktem Aslı Tohumcu Asuman Kafaoğlu-Büke Atilla Birkiye Attilâ Şenkon Ayfer Tunç Aysu Erden Ayşe Çavdar Ayşegül Çelik Bahadır Baruter Bâki Ayhan T. Barış Müstecaplıoğlu Barış Uygur Başar Başarır Behçet Çelik Berna Durmaz Besim Dellaloğlu Beşir Ayvazoğlu Betül Çotuksöken Birgül Oğuz Bora Abdo Bora Erdağı Burcu Aktaş Burcu Alkan Burhan Sönmez Bülent Usta Can Bahadır Yüce Celal Özcan Celil Oker Cem Erciyes Cem Kalender Cem Kertiş Cem Sancar Cem Selcen Cemal Bâli Akal Cemil Kavukçu Cumhur Orancı Çiğdem Yazıcı Deniz Kavukçuoğlu Deniz Tarsus Derviş Şentekin Dilek Emir Doğan Hızlan Doğan Özlem Dursun Özden Duygu Bayar Ekren Ekrem Işın Elif Sofya Emin Özdemir Emrah Polat Emre Senan Ercan Kesal Ergun Kocabıyık Erkan Aslan Erkut Sezgin Ertuğrul Mavioğlu Esmahan Aykol Esra E. Karaosmanoğlu Ethem Baran Fadime Uslu Faruk Duman Faruk Ulay Fergun Özelli Feridun Andaç Ferit Edgü Feyza Hepçilingirler Fırat Cewerî Filiz Elasu Fuat Keyman Gamze Güller Gaye Boralıoğlu Gonca Özmen Gökhan Akçura Gökhan Yılmaz Gönül Kıvılcım Gülsüm Cengiz Gültekin Emre Hakan Bıçakcı Hakan İşcen Hakan Şenocak Halide Eşber Halil Genç Halil İbrahim Özcan Hamdi Koç Handan İnci Hande Gündüz Hande Ortaç Hande Öğüt Hasan Ali Toptaş Hasan Bülent Kahraman Hasan Özkılıç Haydar Karataş Hayri K. Yetik Hikmet Temel Akarsu Hülya Deniz Ünal Hülya Soyşekerci Hülya Şimga Hüseyin Ferhad Hüseyin Kıran Hüseyin Peker Hüseyin Su İbrahim Tığ İnan Çetin İnci Aral İnci Asena İoanna Kuçuradi İshak Reyna İsmail Ertürk İzzet Yasar Jaklin Çelik Jale Parla Kaan H. Ökten Kadir Aydemir Kadir Yüksel Kahraman Çayırlı Kaya Genç Kemal Atakay Kemal Gündüzalp Kemal Selçuk Kerem Işık küçük İskender Lal Laleş Levent Cantek Leyla Ruhan Okyay Mahir Ünsal Eriş Mehmet Can Şaşmaz Mehmet Rifat Mehmet Taşdemir Mehmet Yaşın Melek Özlem Sezer Meltem Arıkan Menekşe Toprak Metin Aktaş Metin Cengiz Metin Fındıkçı Metin Kaygalak Metin Yeğin Mine Soysal Muhsin Kızılkaya Murat Başekim Murat Çelikkan Murat Gülsoy Murat Menteş Murat Özyaşar Murat Yalçın Mustafa Ergin Kılıç Mümtaz Mehmet Tütüncü Müren Beykan Nalân Karaduman Necmi Zekâ Nedim Gürsel Nemika Tuğcu Nermin Mollaoğlu Neslihan Önderoğlu Nihat Ziyalan Nurdan Beşergil Nüket Esen Onat Bahadır Onur Caymaz Orhan Tekelioğlu Osman Şahin Oya Baydar Ömer Lekesiz Öner Ciravoğlu Özcan Doğan Özge Baykan Pelin Buzluk Refik Durbaş Remzi Karabulut Rıza Kıraç Roni Margulies Saba Kırer Sabri Gürses Sabri Kuşkonmaz Sadık Yalsızuçanlar Saliha Yadigâr Seçkin Selvi Selahattin Özpalabıyıklar Selçuk Erez Selim Temo Semih Gümüş Semra Topal Seray Şahiner Serdar Çekinmez Serhat Poyraz Serkan Boyacıoğlu Serpil Gülgün Sevengül Sönmez Sevin Okyay Sezer Ateş Ayvaz Sırma Köksal Sibel Cemali Sibel Oral Sinan Özbek Sinan Sülün Sine Ergün Suat Duman Suzan Samancı Süheyla Acar Süreyyya Evren Şavkar Altınel Şenay Eroğlu Aksoy Şeref Bilsel Şeyhmus Diken Şükran Farımaz Şükrü Erbaş Tahir Abacı Tahir Musa Ceylan Talât S. Halman Taner Karakoç Tanıl Bora Tarık Günersel Tekin Gönenç Tozan Alkan Tuncay Birkan Tuncer Erdem Turgay Fişekçi Turgut Çeviker Tülin Er Türker Ayyıldız Ufkun Balkış Umut Dağıstan Veysel Çolak Yalçın Tosun Yasemin Yazıcı Yavuz Ekinci Yavuz Özdem Yekta Kopan Yusuf Alper Yücel Kayıran Zafer Doruk Zerrin Soysal Zeynep Aliye Zeynep Köylü