23 KASIM, PAZARTESİ, 2015

Sanat Çocuğa Yakışır

Kimi zaman Picasso’ya kimi zaman da John Lennon’a atfedilen bir cümle var; “Her çocuk sanatçıdır, sorun sanatçı olarak kalabilmektir…” diye. Şöyle de evrilebilir bu cümle: “Her çocuk sanatçıdır, sorun sanatçı olarak kalmasa da hayat boyu sanatla dost olarak, sanatla alışveriş halinde kalabilmekte…”

Sanatçının hayatı renkli olduğu kadar meşakkatlidir. Çoğu ebeveyn ister ki çocuğu “güvenceli” bir iş sahibi olsun. Gerçi çocukların çoğu sonuçta bildiğini okur. Ancak üreterek ya da izleyicisi/alımlayıcısı olarak sanatla ruhunu ehlileştirmek insana büyük güç veren bir olanaktır. Hayatta dayanaktır. Bazen kimseler, en yakını bile o insanın halini bir şiirin, bir müziğin, bir resmin, bir filmin anladığı gibi anlamaz, anlattığı gibi anlatmaz, derdini tahammül edilir kılmaz, ona yarenlik yapmaz, ruhunda çiçekler açtırmaz... Kimi zaman Picasso’ya kimi zaman da John Lennon’a atfedilen bir cümle var; “Her çocuk sanatçıdır, sorun sanatçı olarak kalabilmektir…” diye. Şöyle de evrilebilir bu cümle diye düşünüyorum kendi adıma; Her çocuk sanatçıdır, sorun sanatçı olarak kalmasa da hayat boyu sanatla dost olarak, sanatla alışveriş halinde kalabilmekte…

Çocuğa sanatı, sanatçıyı tanıtan, sanatın değerini anlatmaya çalışan resimli kitaplardan bahsedeceğim bu dosyada… Dans konulu çocuk kitaplarını ayrı bir dosya olarak hazırlamıştım. Bu dosyada daha çok görsel sanatlar ve edebiyat üzerine gideceğim. Özellikle müzelerin hediyelik eşya dükkânlarında ya da kitapçılarında çocuklar için belli sanatçıları ya da sanat ekollerini tanıtan, özenli baskılarıyla dikkat çeken resimli kitaplar oluyor. Onlar da önemli ve gerekli. Ancak ben daha çok kendi hikâyesi olan, bir ünlünün biyografisi üzerinden yürümeyen kitaplara odaklanacağım.

LOVE IT

PAYLAŞ

Şu Yazarlık İşi

İlk kitabımız Frederick. O bir şair fare. Yaz sonunda tüm aile üyeleri harıl harıl yuvalarına yiyecek istiflemek için koştururken Frederick başka bir şey ile meşguldür. Soğuk ve karanlık kış günleri için güneş ışını, renk ve sözcük toplamakla… Fare ailesi önce yuvada istiflenmiş yiyecekleri tüketir ancak kışın sonunu Frederick’in topladıkları ile getirir. Kitabın 1966 ve 1967’de kazandığı çeşitli önemli ödüller var. Ama tüm ödüller bir yana neredeyse yarım asırdır hala çeşitli dillerde basılıyor, okunuyor ve insanların kalbine dokunuyor olması çok önemli. Bu kitabın bizim için bir başka özelliği de sanatçı ve çocuk kitabı yaratıcısı Can Göknil’i bu alanda çalışmaya yani çocuk kitapları üretmeye sevk eden kitap olması… Kitabın yaratıcısı, 1999 yılında aramızdan ayrılan dünyaca ünlü tasarımcı, çizer ve grafik sanatçısı Leo Lionni. Yalın masalın ustası olarak nitelendirilen Lionni’nin tüm eserlerine dikkat kesilmek gerek. Hem hikâyeleri hem de görselliği kendine hastır.

Edebiyat ile devam edelim… Jan'ın Kitabı kendisi hakkında bir kitap yazmak isteyen (ya da kendi hayatını kâğıt üstünde yeniden kurgulamak isteyen mi desek) bir çocuk hakkında... “Ben” diyerek başlar ilk sayfaya Jan ve devamında herkesin bir “ben” olduğunu, kedileri, annesinin karnındaki “ben”i, yazdığı kitabın kalkıp yürümesini, miyavlamasını, evdeki kedinin kitabın üzerine işemesini, böylece başka kedilerin kitabını koklamaya geleceğini, arkadaşı Ursula Timmermans’la atışmalarını, gerçekte kitap denen nesnenin ne olduğunu düşünür ve yazar… Sonrasında olaylar alevlenerek gelişir diyeyim… Gerçek bir yazarın çelişkilerini, heyecanlarını, çözümlemelerini beklenmedik renkli olaylarla hikâyeleştiren bu kitabı merak eden ona ulaşsın. Pişman olmazsınız.

Bana küçük Jan’ın hikâyesi Bay Morris Lessmore’un Uçan Kitapları’nda devam ediyormuş gibi gelir. Babasının kucağında bıraktığımız Jan bu kitapta yetişkin Bay Morris olmuş, koltuğuna gömülmüş kendi hayat kitabına her sabah umutlarını, sevinçlerini, üzüntülerini ve yeni öğrendiklerini kaydetmektedir. Ancak beklenmedik bir gelişme onu başka bir diyara sürükler. Kitaplarla dolu bir kütüphanede Bay Morris yeni bir hayata başlar. Ta ki oradan da gitme vakti gelene dek. Oscar ödüllü bir kısa animasyon filme kaynaklık etmiş olan bu kitap çok yalın bir dille yaşamı, yaşamı anlamlandırmayı, coşku duyarak iş yapmayı, hikâyelerin ya da başkalarının içtenlikle aktarılmış deneyimlerinin insanlar ve kuşaklar arasında nasıl bir bağ kurduğunu, kitap ile insanın derinlikli ilişkisini anlatıyor. Dokunaklı ve umut verici bir kitap. Bu hoş deneyimi genç bir ruhla, bir çocukla paylaşabilecek olmak da ayrıca mutluluk verici.

LOVE IT

PAYLAŞ

Renkler ve Çizgiler Arasında

Geldik görsel sanatlara… Bu konuda bahsetmek istediğim ilk kitap Katie serisi. Çocuğa sanatı tanıtan kitaplar kategorisine örnek bir seri, bu. Küçük Katie müze gezerken sanat tarihinin en ünlü tablolarının içinde dolaşmaya başlıyor ve çeşitli maceralar yaşıyor. Katie bu seri boyunca sakarlıklar yapar, kaçar, kovalanır ama her seferinde ruhen zenginleşmiş olarak kendi hayatına geri döner. Belli bir şablonu tekrar ediyorsa da ve yukarıda bahsettiğim kitaplar kadar hikâyesi ilginç olmasa da çocukları resimlerle birebir ilişkiye soktuğu için bu seriyi önemsiyorum. Katie ve Ayçiçekleri, Katie ve Yıldızlı Gece, Katie ve İzlenimci Ressamlar bu muzip seride yer alan kitaplar.

Sırada bahsetmek istediğim, aynı yaratıcının elinden çıkma iki kitap var; Mış Gibi ve Nokta. Bu kitapların başkahramanları resim yapmak isteyen çocuklar. Mış Gibi’de Ramon, Nokta’da ise Vashti bir nedenle resme küsüyor ya da iyi yapamadıklarına ikna oluyorlar. Haliyle bu durum onları üzüyor. Bu noktada Vashti’nin öğretmeni, Ramon’un ise kız kardeşi devreye giriyor ve aslında çizdiklerinin bir değeri olduğu konusunda onları ikna ediyor. Böylece çocuklar kendilerini özgürce ve içlerinden geldiği gibi ifade edebilmeye devam ediyorlar. Son derece yalın ve ikna edici hikâye anlatımına iyi düşünülmüş çizimler eşlik ediyor. Bu kitapların yaratıcısı olan Peter H. Reynolds yedi yaşından beri ikiz kardeşi ile birlikte çizgili hikâyeler üreten, ortaokul yıllarından beri profesyonel olarak illüstrasyon yapan ve ürettiği çocuk kitapları çeşitli ödüller kazanan biri. Dolayısı ile çocuk ve sanat ilişkisine odaklanırken neden bahsettiğini çok iyi biliyor. Eserlerinden mizah, coşku ve enerji yayılıyor.

Bulut Kuş anlattığı hikâye ve görselliği ile çok özel bir kitap. Hikâyenin merkezinde mutlulukla uçup kendi şarkısını söyleyen bir papağan var. İki çocuğun sahiplenip bir kafese koyduğu papağan coşkusunu kaybettiği için şarkısını söyleyemez olur. En güzel yiyeceklerle beslense de bulutlarından, ormanlarından onu ayıran kafesi sevmez. Kitabın sonunda papağan gerçek yuvasına yani doğaya geri döner ve şarkısını yeniden söylemeye başlar. Sanatın iyisinde içtenliğin önemli olduğunu sanıyorum. Ve bu kitapta bunun çok iyi aktarıldığını düşünüyorum. Kitabın öne çıkan bir diğer özelliği ise görselliği. Geleneksel Çin kâğıt kesme sanatı teknikleri ile görselleştirilmiş bu kitap çocukları farklı bir estetik anlayış ile tanıştırmak için çok iyi bir fırsat yaratıyor. Kitabın en arkasında bu geleneksel sanata dair bir bilgi notu bulunması da çok yerinde bir unsur. Bulut Kuş kitabına hem uzun uzun bakabilir hem de zevkle okuyabilirsiniz.

Son kitap, türünün nadir örneklerinden biri; Karikatür Kitabı. Karikatürist, yazar ve çocuk kitapları yaratıcısı Behiç Ak kitabın sunuş bölümünde çocukları büyüklerden, büyükleri de çocuklardan çok farklı görmediğini belirtiyor. Çarpıcı gözlemlerini ustalıkla çizgiye ve söze döken sanatçı bu karikatür seçkisi ile çocukların ve büyüklerin birlikte zevkle sayfalarını karıştırabilecekleri bir kitap oluşturmuş. Çocukları karikatür sanatı ile tanıştırmak için bu kitap birebir. Kitabın son karikatüründe bir büyüğü çocuğuna şöyle söylüyor; “Bütün güzellikleri yarına erteledik. Çok şanslısın. İlerde bütün güzellikler seni bekliyor yavrum. Öte yandan çok şanssızsın. Çünkü bütün sorunları da yarına erteledik yavrum”.

İşte çocuk ve sanat dosyası için derlediğim kitaplar böyle… Biz güzellikleri yarına ertelemeyelim. Kucak kucağa, bol bol kitap okuyalım çocuklarımızla. Hem bize hem de onlara iyi gelecek…

LOVE IT

PAYLAŞ

Dahası

-Sanat ne içindir? Ben yazıda kendi cevabımı verdim, insan sanatla ehlileşir. Alain de Botton’un kısa bir animasyon film olarak sunulan 5 maddelik cevabı ise bu linkte;

http://www.theguardian.com/artanddesign/video/2014/sep/10/what-is-art-for-alain-de-botton-guide-video

-Dosyaya doğrudan dahil edip etmeme konusunda kararsız kaldığım bir kitap oldu çünkü bu kitap okul öncesi için hazırlanmış bir resimli çocuk kitabı değil resimlenmiş bir çocuk kitabı… Ama değinmeden geçmeye gönlüm razı değil. Kitabın adı Balık Çorbası ve yazarı çok önemli bir isim; Ursula K. Le Guin. Hikâye, Düşünen Adam ile Yazan Kadın’ın hikâyesi, aralarda da bol bol balık çorbası içip çocuk konusunu irdeliyorlar… Tam bir Le Guin hikâyesi. Toplumsal cinsiyet rollerini ters yüz eden, sürprizli, tatlı bir anlatıma sahip. Aklınızda olsun.

-Kendiniz için, kendi çocukluğunuz için, çocuk ve sanat konusunda bir kitap okumak isterseniz öyle bir kitap da var; Nida Nevra Savcılıoğlu editörlüğünde Okuyan Us’tan çıkmış olan Çocuk ve Sanat. Bu kitapta Mario Levi’den Sevin Okyay’a Ülkü Tamer’den Bedri Baykam’a dek pek çok değerli ismin bu konuda yazdıklarını, söyleşilerde söylediklerini bulabilirsiniz.

-Bay Morris Lessmore’un Uçan Kitapları film olarak burada;

https://www.youtube.com/watch?v=Ad3CMri3hOs

-Bu yazıda müziğe pek değinemedim. O da bir başka yazıya kalsın artık… Dans konulu çocuk kitapları hakkında hazırladığım dosya ise bu linkte;

http://www.artfulliving.com.tr/edebiyat/dans-cocuk-ve-resimli-kitaplar-i-3151

Yazıda Geçen Kitapların Künyeleri

Frederick

Leo Lionni

Çevirmen: Kemal Atakay

Elma Çocuk, 2015

Jan’ın Kitabı

Harrie Geelen

Türkçeye Çeviren: Gül Özlen