Vertigo Hayranlarına Yeni Bir Kitap

Günümüzde dahi birçok filmde, Hitchkok’un en iyi filmlerinden kabul edilen ve sinemanın doruk noktalarından biri olarak görülen bu filmden bir esinlenme, bu filme bir gönderme ya da saygı selamı yer almakta. 2012’de ödüle doymayan “The Artist” filminin olumlu olumsuz görüşle çok tartışılan müziğinin Vertigo’nun müziği olması yakın bir örnek mesela. Ya da en yakın örnek belki de, bu yıl Oscar’da birkaç dalda aday “Carol” filminde. “Carol” filminin zaman zaman kahramanın gözünden, özellikle araba içinden, gören kamerası, restoran sahnesi, ritmi, ritmiyle uyum içinde baştan sona kaybolmayan gerilimli atmosferi, sunduğu görsel şölen ile iyi müziğinin zaman zaman başrolde olması da “Vertigo”yla akrabalık göstermekte.

“Vertigo” yalnızca tüketen, üreten kesimin değil araştırmacı kesimin de ilgi odağı olagelmekte. Hakkında sayısız çalışma yapılan film birçok akademik teze konu olurken turistik bir motif olarak kitaplaşıp gündelik hayatın içinde de etkisini sürdürmekte. Filmin çekildiği mekânlar için San Francisco’ya yolu düşenler “Vertigo Tur” adlı turlara katılabilirler. Alfa Yayınları’ndan çıkan, akademik tavır ile yapılanıp renkli bir tasarıma sahip olan “Vertigo” kitabının yazarı Charles Barr da bu tura katılmış olanlardan. Akademik yönü kuvvetli yazar, kitabı yazma cesaretini bu tura katılmış olmaktan aldığını dile getirmekte. 

Barr ilk bölümde filmin “saplantı” üzerine kurulduğunu irdelerken, daha sinema yolculuklarının başında birlikte iş de yapmış olan Hitchkok ile Micheal Power arasında bazı karşılaştırmalar da yapıyor. Powell’in 1958’de çekilen “Röntgenci” filmi ile 1959’da çekilen “Vertigo” arasındaki karşılaştırma oldukça ilginç.

Yazar ikinci bölümde filmin yapısını incelerken yönetmenin senaristlerle işbirliği yapma sürecini irdeliyor. Filmin yazım yapım aşamalarından çok senaristlerin filme yaptıkları etkilerin üzerinde duran Barr, yazım yapımın tarihi sürecini anlatmamayı yeğliyor çünkü bu konunun birçok kez yazıldığını düşünüyor. Barr’ın dikkati çektiği senaryo oluşum süreci kadar, filmden yıllar sonra bile senaristlerin senaryo üzerinde hak iddia edişleri de dikkat çekici. Yazarın, filmin kırılma noktalarından biri hatta kırılma noktası olan Judy’nin itiraf mektubunu yazdığı sahne ve buradaki flaşbek hakkında söyledikleri ise izleyici açısından Vertigo’nun izleniş biçimini, algılanışını değiştirecek nitelikte. Kimi iddiaya göre Hitchkok bu sahneyi çok istemiş, kimi iddiaya göre ise gösterim kopyalarından çıkarmaya çalışmış. Bu bilgiden sonra Vertigo’yu bu sahne olmadan izlemenin nasıl bir deneyim olduğunu, ilk izleyen de defalarca izlemiş Vertigosever de merak edecek, tartışacaktır elbette.

Yazar diğer bölümlerde filmin metinsel ve altmetinsel analizine yer vermekte. Ambrose Bierce’in öykülerinin metne katkısı, başrol oyuncularının özellikle James Stewart’ın kişiliğinin etkisi vb. ayrıntılara da değinerek. Kitapta yer alan görseller zihin açıcı ve iş birliği yaptıkları metni doyurucu desteklemekte. “Vertigo”nun en romatik sahnesinin her sağ sayfanın alt köşesine kare kare basılmış olması ise kitabın hoş sürprizi.

Vertigo - Charles Barr - Çev. Onur Öztürk - Alfa Yayıncılık