Kadıköy'’ün Kültür Beşiği Süreyya Operası

Süreyya İlmen Paşa'nın opera binası olarak tasarlayıp opera, tiyatro ve balo salonu olarak yaptırdığı 80 yıllık tarihi Süreyya Binası, Kadıköy Belediyesi Süreyya Operası olarak 27 Ekim 2007'de hizmete girmişti. Ancak uzun yıllar yalnızca sinema olarak kullanılan tarihi bina Kadıköy'ün ve Anadolu Yakası'nın en güzel tarihi binalarından biridir.
Bina, Kadıköy Bahariye Caddesi'nin en güzel noktalarından birinde 1924 yılında yaptırıldı.

Kadıköy'de şehrin kültür hayatını çağdaşlaştırmak ve zenginleştirmek için müzik ve sahne sanatlarına uygun bir bina yapmaya karar veren Süreyya Paşa, inşaatı 3 yıl süren ve 6 Mart 1927 yılında bitirilen binayı yaptırırken, konser, konferans, dans, balo, çay, nişan-düğün gibi sosyal ihtiyaçları da karşılayıcı bir bina tasarlar. Bu amacını da gerçekleştirmek için binanın estetik olması, tüm tiyatro opera ihtiyaçlarını karşılaması ve örnek olarak gösterilmesi için Avrupa ülkelerinde bulunan ünlü tiyatro opera binalarını gezer. Böylece Süreyya İlmen Paşa, fuayesi'ni Paris'in Şanzelize (Champs Elysee) Tiyatrosu'nun fuayesinden, iç bölümlerini ise Alman tiyatrolarından örnek alarak tasarlar ve adını verdiği Süreyya Sineması ve Operası 6 Mart 1927’de açılır.

Süreyya Paşa, Süreyya Opera Topluluğu ismiyle bir opera topluluğu kursa da Süreyya Operası’nın sahne bölümü yapılamadığı, gerekli teknik donanım, sağlanamadığı çin herhangi bir temsil olmaz. Zaten o dönemde opera oynayacak yetişkin sanatçılar da yoktur. O yüzden Süreyya, İstanbullular’ın hayatına bir sinema olarak yerleşti ve Kasım 2005 tarihine kadar da Süreyya Paşa'nın torunları tarafından Süreyya Sineması olarak işletildi. Süreyya Opereti Topluluğu da temsillerini hep Süreyya Binası tam olarak bitirilmediği için Beyoğlu'ndaki Fransız Tiyatrosu ile Kadıköy'deki Apollon Tiyatrolar'ında sahneledi.

Süreyya Binası, o dönemin koşullarında Kadıköy'e müstesna bir mimari eser olarak şehir hayatına katıldı. Böylece Süreyya Paşa'nın ilk başta binayı yaparken düşündüğü opera amacı da kısmen gerçekleşmiş oldu.
Binanın bütünü, devrinin Avrupa'daki mimarlık dekorasyon anlayışını yansıtır. Cephesi ve iç mekânlar figürlü rölyeflerle, tavanlar ise freskler ve yaldızlı kartonpiyerlerle bezenmiştir. 1927 yılından 1950 yılına kadar sinema olarak kullanılan bina 1950 yılında Süreyya İlmen Paşa'nın ölümüyle kültür hizmetlerinde kullanılmak şartıyla Darüşşafaka Cemiyeti'ne verilmiştir. Cemiyetin kira geliri amacıyla binayı çeşitli ticari işletmelere kiralamasıyla balo salonu ve toplantı salonunda yer alan freskler büyük zarar görmüştü.

Son dönemlerde bakımsız ve harap bir durumda bulunan Süreyya Binası'nın yeniden doğuş yolculuğunu İzmir'deki Elhamra Sineması'nı İzmir Operası'na dönüştürülmesinde önemli rol oynayan Dr. Murat Katoğlu ve mimar Ersen Gürsel başlattı ve bina 49 yıllığına Kadıköy Belediyesi’nce kiralandı. Bütün dekoratif unsurlar elden geçirildi, temizlendi. Tavan freskleri, duvarlardaki pano resimler uzmanlar tarafından titizlikle ve usulünce onarıldı. Yapının cephesinde ve sahne portal çerçevesinde yer alan heykeltıraş İhsan Özsoy'a ait kabartma heykeller olduğu gibi korunarak temizlendi. Koltuklar, halılar ve avizeler özel olarak yapıldı. Bina mimar Cafer Bozkurt tarafından hazırlanan röleve ve restorasyon projesine göre onarılıp yenilendi. Binanın mevcut olan bütün yapısal unsurları korunup sağlıklaştırmayla yetinildi.

Kadıköy Belediyesi 80 yıl aradan sonra Süreyya İlmen Paşa'nın “Kadıköy de Opera” hayalini gerçekleştirmiş oldu.