Mozart’ın Yarım Kalan Ağıtı: “Requiem”

“Dudaklarının son hareketi, Requiem'in de davulların nerede kullanılması gerektiğini belirtme çabasıydı.” (Ölüm döşeğinde Mozart’ın yanında olan Sophie Weber)

Wolfgang Amadeus Mozart’ın yarım kalan, son eseri Requiem, müzik tarihinin belki de en önemli, en etkileyici yapıtlarından biridir. Mozart’ın ölümsüz “ölüm ağıtı”… Müzikal altyapısı ve duygusal derinliğiyle klasik müzik literatüründeki en eşsiz eserlerden biri kabul edilen Requiem’in şöhretinin sebeplerinden biri de eserin gizemli hikâyesidir aslında.

Eserin öyküsü birçok kaynakta farklı şekilde anlatılıyor. Yaygın anlatıya göre; Mozart, 1791 yılında Sihirli Flüt ve Titus’un Merhameti operaları üzerinde çalışırken bir yabancıdan mektup alır. Mektubun yazarı Kont von Walsegg, bir sene önce vefat eden eşi için ölüm yıldönümünde çalmak üzere bir “requiem” (ağıt, ölüm ilahisi) bestelemesini ve kimliğini gizli tutmasını talep eder. Mozart bu teklifi kabul eder ve Sihirli Flüt’ü tamamladıktan sonra beste üzerine çalışmaya başlar. Bu sırada Avrupa’da yaygın olan sifilis hastalığına yakalanır. Ölümü yakından hissederek ve kendi ölümü üzerine sıkça düşünerek devam eder bestesine. Ünlü “Lacrimosa” bölümünün dokuzuncu mezürüne kadar yol alır beste üzerinde çalışırken. Hastalığının gittikçe ağırlaştığının ve artık ölmek üzere olduğunun farkında olan Mozart, ölmeden önce eseri nasıl tamamlaması gerektiğini öğrencisi Franz Xaver Süssmayr’e aktarır. Bir başka anlatıya göre Mozart’a eseri yazmadan önce, üzerinde anlaşılan bedelin yarısı peşin olarak ödenir. Mozart’ın eşi Constanze, bestecinin ölümünün ardından hem parayı geri vermemek hem de kalan yarısını alabilmek amacıyla, eseri tamamlamaları için Mozart’ın öğrencilerine başvurur. Esere katkısı olan diğer isimler Joseph Eybler ve Franz Jacob Freystädtler’dir. Nihayetinde eseri tamamlama görevi Süssmayr’in olur.

Takvimler 5 Aralık 1791’i gösterirken, henüz 35 yaşında hayata veda eder Mozart. Hayatı gibi, büyük eseri Requiem de yarım kalır. Mozart’ın ölümünün ardından Süssmayr’in tamamladığı eserin prömiyeri Gottfried van Svieten tarafından Viyana’da, Restore Salonu’nda gerçekleştirilir. Ardından 1793’te, eseri sipariş eden Kont von Walsegg’in eşinin ölüm yıldönümünde Viyana'daki Ştift Kilisesi’nde de seslendirilir.

​Keder, kaygı, korku, hüzün ve umut gibi temalarla oluşturulan Requiem’de, Mozart’ın Katolik inancı ve katıldığı kilise ayinlerinin etkisi görülür. Dini motifler ön plandadır. Eser bazı bölümlerde koro ve karmaşık melodilerle ölümün yarattığı karanlığı çağrıştırırken öte yandan da geçişlerdeki durağanlık, ölümün yaratacağı huzur ve ebedi hayata yolculuğu ifade eder.

Büyük bir orkestra ve kalabalık bir koro gerektirdiğinden sık sık canlı dinleme imkânı bulmanın pek mümkün olmadığı Requiem, İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından, Borusan Holding sponsorluğunda düzenlenen 52. İstanbul Müzik Festivali kapsamında 2 Haziran Pazar günü saat 20.00’de, Atatürk Kültür Merkezi Türk Telekom Opera Salonu’nda seslendirilecek. Konserden önce saat 18.30’da yine Atatürk Kültür Merkezi’nde, Aydın Büke ve Murat Cem Orhan ile bir söyleşi de gerçekleştirilecek. Edebiyat eleştirmeni Asuman Kafaoğlu-Büke ve müzik yazarı Aydın Büke danışmanlığında hazırlanan etkinlik, herkesin katılımına açık olacak. Eser hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler bu söyleşiyi kaçırmasın!

“Borusan İstanbul Filarmoni Orkestrası’ndan Mozart Requiem” başlıklı konserde BİFO’yu şef Carlo Tenan yönetecek. Solistler, Giuliana Gianfaldoni (soprano), Cecilia Molinari (mezzo-soprano), İlker Arcayürek (tenor), Jongmin Park (bas), koro şefi Csaba Somos ve Macar Ulusal Korosu gibi eşsiz bir kadro sahnede buluşacak. Konser programına dair ayrıntılı bilgiye buradan ulaşabilir; konserin biletlerini ise Passo’dan edinebilirsiniz. Bu eşsiz konseri ajandanıza not etmeyi unutmayın!

*13 Haziran’a kadar sürecek 52. İstanbul Müzik Festivali’nin programını buradan inceleyebilirsiniz.