"Türkiye'nin Kendisi Gibi Müziğinde de Büyük Bir Mozaik Görüyoruz"

Türkiye’de ve dünyada yaygın olarak kullanılan, bugün 180’in üzerinde ülkede 551 milyon aktif kullanıcı sayısına ulaşan audio streaming platformu Spotify, ülkenizdeki 10’uncu yılını kutluyor. Geçen 10 yılda kuşkusuz Türkiye’nin müzik sektöründe de büyük bir ilerleme yaşandı, bunda da en etkili olan müziğin paylaşımının ve ulaşılabilirliğinin kolaylaşması oldu. Spotify Türkiye verilerine göre geçen 10 yılda Türkiye’nin yerli müziğe olan sevgisi yıllar içinde önemli oranda artış gösterdi. Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada pek çok hesabın paylaşımında gördüğümüz Spotify Wrapped sonuçlarında Türkiye genelinde 2023 yılında en çok dinlenen 100 şarkının 94’ü yerli şarkılardan oluştu. 2023 yılında Spotify’da Türkiye genelinde en çok dinlenen sanatçı olan Semicenk olurken Simge’nin “Aşkın Olayım” şarkısı en çok dinlenen şarkı oldu. En çok dinlenen kadın sanatçı yine Sezen Aksu, en çok dinlenen albüm ise Motive’nin Romantik adlı albümü oldu.

​Spotify Güney ve Doğu Avrupa Müzik Direktörü Melanie Parejo ile hem yerelde hem de dünyada dinleyicilerin bu yılki müzik tercihlerini, yılın trendlerini, EQUAL’ın ikinci yılını, Spotify Türkiye’nin 10’uncu yaşını, RADAR programını, uygulama için yenilikleri ve gelecek projelerini konuştuk.

Tüm yıl neler dinlediğimizin özetini gördüğümüz yılın o dönemi geldi. Kuşkusuz Spotify Wrapped listeleri yılın en çok merak edilen ve paylaşılan özeti oluyor. Bu yılın trendleri ve en çok dinlenen şarkıları nelerdi? Sizden bu yılın yerel ve global top listelerinde öne çıkanları duymak isteriz.

Spotify son 12 aya damgasını vuran sound’ların yer aldığı Yılın Özeti’ni 2015'ten bu yana paylaşıyor ve sanatçılara, hayranları ile geçirdikleri bir yıl hakkında içgörüler sağlıyor.

2023’e baktığımızda, Taylor Swift'in en çok dinlenen sanatçı ve Miley Cyrus’un “Flowers” parçasının en çok dinlenen şarkı olması ile birlikte bu yıl, önemli ve büyük kadın sanatçılar döneminin destansı bir şekilde geri dönüş yaptığı bir yıl olarak tanımlanabilir. Top listelerde yalnızca daha fazla cinsiyet çeşitliliği görmekle kalmadık, aynı zamanda Jung Kook ve Elsabon Armado'dan Bizarrap'a kadar global çapta müzik türlerinin ve sanatçıların çoğalıp çeşitlendiğini gördük. Bu da müziğin sınır tanımadığını gösteriyor ve 2023 Yılın Özeti’yle de bunun kesinlikle doğru olduğu kanıtlanmış oluyor.

​Yerel olarak, cinsiyet çeşitliliği ve müzik türlerindeki çeşitlilik açısından global listeler ile benzerlik görüyoruz. Semicenk'in dört yıl aradan sonra rap müziği tahtından indirerek 2023'ün en çok dinlenen sanatçısı olmasının Top 10'daki tür çeşitliliği açısından çok şey ifade ettiğini düşünüyorum. Bu yıl listelerde pop, arabesk, rap karmasını aynı anda görüyoruz. Ve tabii ki Simge'nin “Aşkın Olayım” şarkısının birinci olması da bu çeşitliliği ve tüm dünyada olduğu gibi kadın yıldızların geri dönüşünü temsil ediyor. Yerli müziğe karşı olan sevginizde hiçbir değişiklik yok; bu yıl da ilk 100’e girebilen tek bir yabancı parça bile olmadı.

Bu listelere baktığınızda bu yıl dünya çapında dinleyici eğilimlerini & trendleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

En çok dinlenen sanatçılar ve en çok dinlenen şarkılar listelerinde başarılı kadın sanatçıların destansı üstünlüğü, top listelerde daha fazla cinsiyet çeşitliliği gördüğümüzün kanıtı niteliğinde. Bunun da ötesinde, global olarak, top listeler türler açısından da daha çeşitli hâle geliyor; K-Pop ve Latin müziğinin en üst sıralarda yer alması, platformun sınır tanımayan doğasını ortaya koyuyor. Türler ve trendlerden bahsetmişken, bu yıl Z kuşağının “müzik türlerinin de üstünde” bir trend benimsemeye devam ettiğini, tek bir müzik türüyle tanımlanmayı reddettiğini ve bunun yerine sound’lar arasında rahatça dolaşabildiğini gördük. Ayrıca ruh hâllerine göre de seçimler yapıyor; içinde bulundukları hâli veya anı en iyi şekilde tanımlayan çalma listelerini ve parçaları arıyorlar.

Türkiye’nin bu yılki trendlerine ve müzik dinleme alışkanlıklarına baktığımızda, arabesk-pop’ta yadsınamaz bir yükseliş olduğu ortada ancak öte yandan rap de hâlâ güçlü duruşunu koruyor. Üstüne üstlük 2022’de olduğu gibi 2023’te de katalog dediğimiz eski ve köklü sanatçı ve onlara ait yapımların platformda var olmaya devam ettiğini söyleyebiliriz. Hatta bu yıl “katalog” parçalarda ve sanatçılarda bir artışa şahit olduk. Kibariye’nin 1993 tarihli “Lafı mı Olur” cover’ı listelerin zirvesine yerleşirken, Alişan’ın 2007 tarihli “Hele Bi” (Club Version) parçası sadece son iki ayda, son 15 yılın toplamından daha fazla dinlendi. Üstelik 80’li ve 90’lı yılların arabesk yıldızlarının sample ve cover’larına da daha fazla rastlıyoruz. Öte yandan, Mert Demir’den “Ateşe Düştüm” veya INJI’den “BELLYDANCING” gibi bu yıl viral olan parçalarda ud, darbuka ve bağlama gibi etnik seslerin ve enstrümanların kullanıldığına da şahit olduk.

​Dinleyiciler arasında yükselen bir diğer trend ise dünya çapında Jersey Club olarak adlandırılan, hip-hop ve dansın bir araya geldiği müzik türü. BEGE, ALIZADE ve Lil Zey gibi yenilikçi sanatçıların 2023 yılında çıktığı gibi hit olan Jersey Club parçaları buna örnek olarak saymak mümkün. Son olarak, abartılı davullar, melodik ve distorsiyonlu 808 cowbell sound’ları ve yüksek BPM ritimleri… Tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de Phonk, bir rüzgar gibi esti ve bu türde üretim yapan sanatçı ve yapımcıları yükselen trendler arasına soktu.

Spotify Wrapped sadece kullanıcılar için değil Spotify için de önemli. Bu veriler sistem içinde nasıl kullanılıyor? Yeni projeleriniz üzerindeki etkisi nedir?

2022, bugüne kadarki en çok ses getiren Wrapped dönemimiz oldu. 2022’nin Yılın Özeti etkileşimi 31 Aralık itibarıyla 156 milyon kullanıcıya ulaştı. Yılın Özeti dönemi geçtiğimiz yıllar içinde neredeyse başlı başına bir “özel gün” hâlini aldı ve elimizden geldiğince lansman gününün gizliliğini korumaya çalışsak da pek çok dinleyici ve elbette içerik üreticisi için de merak konusu olmaya devam ediyor. Aynı zamanda her yıl, bu deneyimi tekrarlıyoruz ve hem kullanıcı hem de sanatçı tarafında daha interaktif bir deneyim oluşturabilmek için eldeki bu verileri değerlendiriyoruz. Wrapped’in her seneki tekrarı, elbette, kullanıcılarımızın her yıl takdir ettiğini bildiğimiz kültürel unsurlara ve kişiselleştirilmiş içgörüler oluşturabilmek için onların dinleme alışkanlıklarından yararlanma konusuna odaklanıyor.

Spotify'ın EQUAL programının birinci yılının nasıl geçtiğini 2022 yılında konuşmuştuk. EQUAL’un süreç boyunca dinleyiciler üzerinde nasıl bir etkisi oldu? Bu program ile istediğiniz hedefe ulaşabildiniz mi?

Spotify’ın EQUAL ile odak noktası, dünya çapında müzik sektöründe kadınlar için eşitliği desteklemek. Türkiye’de EQUAL’u 2021 yılında başlattık ve Türkiye’deki kadın sanatçıların hem lokal hem de global olarak dinleyici kitlesini büyüttüğünü ve bilinirliklerinin arttığını görmekten dolayı son derece mutluyuz. 2023 yılında Türkiye’deki ikinci yılını kutladığımız EQUAL, müzik endüstrisi ve kullanıcılarımız tarafından büyük bir ilgiyle karşılandı. Şimdiye kadar 31 başarılı kadın sanatçı programda “ayın EQUAL elçisi” olarak yer aldı. Bu sanatçılar yurt içi ve yurt dışındaki çalma listelerinde yer buldu; ayda bir kez de New York Times Meydanı billboard’umuzda boy gösterdi.

​2024’te üçüncü yılına girecek olan EQUAL’un müzikte eşitliği sağlamak için hep birlikte sesimizi yükseltmemize yaptığı katkıdan dolayı şahsen gurur duyuyorum. Türkiye’deki kadın sanatçıların dinlenme oranlarına baktığımızda 2022 ve 2023 yılları arasında bir sıçrama olduğu dikkat çekiyor. Bu iki yıl arasında karşılaştırma yaptığımızda kadın sanatçıların dinlenme oranında yüzde 30’un üzerinde artış yaşanmış olduğunu görebiliyoruz. Beş yıl öncesiyle bir karşılaştırma yapacak olursak ise bu sayı daha da çarpıcı: 2018 ve 2022 yılları arasında kadın sanatçıların dinlenme oranlarında %475’lik bir artış yaşandı.

Spotify, Türkiye pazarında 10’uncu yılını kutluyor ve platformun, müzik dinleme alışkanlıklarımızda büyük bir etki yarattığına şüphe yok. Spotify Türkiye’nin son 10 yıllık verilerinde neler öne çıkıyor? Türkiye’deki kullanıcıların müzik zevki 10 yıl içinde nasıl değişti?

Spotify’ın Türkiye’de faaliyete başlamasından bu yana yerel müzik sektörünün büyümesine katkıda bulunmaktan dolayı gurur duyuyoruz. Türkiye’nin büyük bir potansiyele sahip olduğunun her zaman farkındaydık ancak son yıllarda, Türkiye pazarının bölgenin önde gelen ve hızlı büyüyen pazarlarından biri hâline geldiğini gördük.

Geçtiğimiz aylar içinde Türkiye’deki 10’uncu yılımızı kutladık ve bu vesileyle de 10 yıllık verilerimizi açıkladık. Bu verilere dayanarak Türkiye pazarına dair gördüğümüz en dikkat çekici gerçek, Türk halkının yerel müziğe olan sevgisi. Türkiye’nin müzik endüstrisinin büyümesine farklı açılardan tanıklık ettik ve bunlardan biri de yerli sanatçıların dinlenmelerindeki gittikçe büyüyen artış oldu. Son 10 yıl boyunca, giderek daha fazla yerli sanatçının “Top 100” listesinde yer aldığını gördük; 2013’te Top 100’de yalnızca 11 yerli sanatçı yer alırken bugün bu sayı 91’e ulaşmış durumda.

​Tercih edilen müzik türleri de son 10 yılda değişime uğradı ve bu değişim hâlâ devam ediyor. 2013 -2017 yılları arasında Türkiye’de daha çok pop müzik ilgi görürken, daha sonra indie müzikle birlikte 2000’li yılların Türk rock’ından belli başlı unsurların bir araya gelmesiyle daha alternatif ve deneysel parçaların ortaya çıktığını gördük. 2010’ların ortalarında rap müzik en popüler türlerden biri hâline geldi. Bugün de Türkiye'nin kendisi gibi müziğinde de büyük bir mozaik görüyoruz: Rap, pop müzik gibi ana müzik türlerin birbirinden etkilendiği ama aynı zamanda dans, elektronik, arabesk, Türk halk müziği gibi özgün sesleri de keşfetmeye devam eden bir mozaik.

Türkiye’de dinleme alışkanlıklarında yerelleşmeden bahsediyorsunuz peki Türkiye’deki Spotify kullanıcıları yeni özellikleri nasıl buluyor; mesela Blend, Jam gibi? Bu uygulamalara adapte olabiliyor mu? 

Türk dinleyiciler yerel müziğe aşıklar ve müzik türleri açısından da zevklerinin çok çeşitli ve zengin olduğunu görüyoruz. Özellikle de Z kuşağının... Üstelik Türk nüfusu çok genç, dinamik ve yeniliklere çok çabuk uyum sağlayan, beğendiği şarkıları da etrafındakilerle paylaşan bir nüfus. Türkiye, Blend gibi yeni özelliklerimizle en çok ilgilenen ülkelerden biri oldu. Blend, Türkiye’de dinleyicilerin birden fazla müzik türünü tek bir çalma listesinde buluşturmayı ne kadar çok sevdiğini bir kez daha ortaya koyan, ortak, sosyal bir dinleme deneyimi. Ayrıca Blend’in paylaşımlı bir çalma listesi özelliği olduğunu da unutmazsak, kullanıcıların sevdikleri müzikleri birbirleriyle paylaşmayı ve çalma listelerini birleştirmeyi ne kadar çok sevdiği gerçeğini de kaçırmamış oluruz.

Spotify Türkiye 10’uncu yılında RADAR programını da duyurdu. RADAR yerel sanatçıları desteklemeyi amaçlayan bir proje. Bu projenin içeriğinden bahseder misiniz?

Spotify’ın misyonu, bir milyon sanatçıya kendi sanatlarıyla yaşama fırsatı sunarken milyarlarca müziksevere de bu sanatın keyfini çıkarma ve ondan ilham alma fırsatı sunarak insan yaratıcılığının potansiyelini ortaya çıkarmak. RADAR da aslında tam olarak burada çok önemli bir rol oynuyor.

​RADAR, Spotify’ın 2020 yılından bu yana dünya çapında yükselen sanatçılara hem kendi ülkelerinde hem de uluslararası arenada müzik yolculuklarında destek sağlayan küresel programı. RADAR, henüz kariyerinin başında olan sanatçıları desteklemeyi ve kariyerlerinin her aşamasında yeni kitlelere ulaşmalarına yardımcı olmayı amaçlıyor. Programın bir parçası olmak, sanatçının hem platform içinde hem de platform dışında ek tanıtım desteği alması anlamına geliyor; bu sayede sanatçının daha fazla kullanıcıya ulaşmasına ve kariyerinde ilerlemesine olanak sağlanıyor. Yerli ve yükselişte olan sanatçılarla RADAR Türkiye’yi bu yıl hayata geçirebilmiş olmaktan dolayı çok mutluyuz. Her yıl değişecek olan beş sanatçıdan oluşan ilk seçkimizle programa start verdik ve bu sanatçıların kariyerlerine katkıda bulunabildiğimiz için çok mutluyuz.

RADAR’da yer alacak olan sanatçıların ayırt edici özellikleri neler? Bu sanatçıları desteklemek Spotify için neden önemli?

RADAR Türkiye’nin ilk seçkisi Böyleyken Böyle, Ege Can Sal, Paptircem, Selin ve Sena Şahin’den oluşuyor. Pek çok farklı perspektiften bakarak böyle farklı bir seçkiyi hedefledik. RADAR Türkiye’nin ilk sanatçı seçkisi, her birinin kendini benzersiz ifade etme şekliyle ve her birinin kendine özgü vizyonu ve bakış açısıyla Türk müzik sahnesinin gerçek anlamda bir yansıması. Hepsi farklı altyapılardan geliyor ve biz, ülkenizdeki müziğin geleceğini şekillendireceklerine inanıyoruz. Ülkenizdeki pek çok parlak ve yetenekli zihni ve onlara fırsat verildiğinde neler yapabileceklerini göstermek istiyoruz.

Biz kendimizi dinlemeyi çok seviyoruz peki sizin dinlenecekler listenizde acaba Türk sanatçılar veya Türkçe şarkılar var mı? Türkiye’de hangi müzik türlerini seviyorsunuz?

İşimin en güzel yanlarından birisi de sürekli pek çok farklı kültür ve müzikle iç içe olmak. Ve tabii ki müziğin ve sanatçıların yıllar içinde nasıl geliştiğine şahit olmak... Türk sanatçılar da kesinlikle radarımda. Kişisel favorilerime gelince, birçok müzik türünü deneyimlemeyi seviyorum diyebilirim. Pek çok sanatçı ve sound’u takip ediyorum ama kişisel olarak kadın sanatçıların ve özellikle EQUAL Türkiye çalma listesinin sıkı bir takipçisiyim. Mesela bir tanesi Güneş ki kendisi bu sene de geçen yılki gibi çok sağlam bir yıl geçirdi. Yine EQUAL Türkiye listesinde en çok dinlenilen ilk 5 sanatçı arasında yer alan, çok başarılı bir şarkıcı ve söz yazarı olduğunu düşündüğüm Melike Şahin’i de sayabilirim. Ayrıca RADAR Türkiye çalma listesi de benim yeni “keşif aracım” oldu çünkü ister bildiğimiz müzik türleri isterse yepyeni türler olsun; yeni çıkış yapan sanatçıların şarkılarını keşfetmemi sağladı. Ve elbette Simge’den ve bu yıl en çok dinlenen şarkı olan, Türk dinleyicisinin de en sevdiklerinden olan “Aşkın Olayım”dan bahsetmezsem olmaz.

Spotify Wrapped’den, RADAR’dan ve en sevdiğiniz yerel müzik türlerinden bahsettik. Ve son sorumuz: Spotify’ın gelecek projeleri neler?

Türkiye’de yerel müzik endüstrisinin oyuncularıyla yakın ve iyi ilişkilerimizi sürdürmeye ve EQUAL, RADAR gibi programlar ve editoryal müzik çalışmalarımız aracılığıyla sanatçıları kariyerlerinde desteklemeye devam edeceğiz. Spotify olarak dünya genelinde ve Türkiye’deki dinleyicilerimize mümkün olan en iyi audio deneyimini sunmaya devam edeceğiz. Sanatçıların sesini duyurmak ve müzik keşfini daha da güçlü anlamda desteklemek için yeni fırsatlara yatırım yapmaktan gurur duyuyoruz. Temelde, keşfedilmeye dair daha da fazla imkan sağlamak için teknolojiyi kullanmak, sanatçıları 180’den fazla ülkede kullanıcılara ulaştırıyor. Bu da daha güçlü bir takipçi kitlesi oluşturmaya katkı sağladığı gibi ürün satışı veya konser bileti satışı gibi diğer gelir akışlarına kadar etki etme potansiyeli taşıyor.

​Keşif araçlarımıza, deneyimlere ve algoritmik çalma listelerimize yatırım yaparak kullanıcılara, sevdikleri ve hoşlarına giden içerikleri temel alarak daha fazlasını sunabilmek ve bu sayede de platformda daha fazla sanatçının keşfedilebilmesi için bilinçli çaba sarf ediyoruz. Buna bir örnek de kullanıcıları birbirine bağlayan ve ortak zevklerine göre önerilerde bulunan Blend özelliği sayılabilir.