2017’ye Veda Ederken Dünya ve Türkiye Sanat Piyasası

2016 ABD seçimleri, Avrupa’daki siyasi değişimler, doğal afetler ve terör saldırılarından sonra, dünya basınında yer alan mega galeriler ziyaretçi trafiğinin azaldığını ve satış stratejilerini bu zorlu zamanlara göre ayarlama ihtiyacı hissettiklerini belirtti. Müzayede evleri ve sanat fuarları da paralel endişelerle satış stratejilerinde zamansal yeniliklere gitmek durumunda kaldı. Yeni zamansal yapılanmalara gidildi, küresel sanat takvimlerinde ilk defa denenecek zamansal değişiklikler yapıldı. Bütün bu değişimler birer risk olsa da sanat piyasası 2017’de umut verici pek çok gelişmeye tanıklık etti. 2017’de satış rakamları bir kere daha profesyonellerin başarı hikâyeleri ile yılı kapadı.

Bu yıl Türkiye ve dünya ölçeğinde kapanan galeriler ve orta ölçekli tacirlerin karşılaştığı zorluklar açısından zor bir yıl olarak gözüküyordu. 2017 yılı için piyasa öngörülerimize linkten ulaşabilirsiniz.

2017, Sadece 450 Milyon Dolarlık Leonardo Da Vinci’nin Yılı Olarak Mı Bilinecek?

Bütün belirsizliklere rağmen, 2017 sanat piyasası hacminde 2016’ya göre gelişme gösterdi. UBS Yatırım Direktörü Mike Ryan, Alexander Forbes’a verdiği röportajında 3 sanat piyasasının mevcut durumu hakkında “Özellikle ultra gelir üst kesimde sanat için belirgin bir iştah var” dedi. Bu durumu Art Basel Miami Beach satış rakamları destekliyor, 2017’nin son ayında gerçekleşen Art Basel Miami Beach’in sanat satışları fuar çapında 3.5 milyar doları buldu. Ryan röportajında “Ekonomi iyi gittiği ve kurumsal kazançlar sağlıklı oranda büyümeye devam ettiği sürece, ki bence böyle olacak, sanat piyasasını desteklemek için önemli olan geliri bunlar yaratacak” diyor.

Galeri - Koleksiyoner İlişkilerinde Küresel Yönelimler ve Yeni Satış Stratejileri

Günümüzde gerek sosyal medya, gerek dijital sanat platformlarının varlığı ile koleksiyonerler online olarak daha fazla eser bakma imkânına sahip. Dijitalde sanat piyasasının var olması, koleksiyonerlerde provenans, fiyatlandırma, durum (kondisyon) bilgisi arayışlarını arttıran ve araştırmalarını kolaylıkla derinleştiren bir faktör oldu. 2017’de dikkat çeken bir durum da koleksiyonerlerin bu bilgi arayışlarındaki dijital taleplerini karşılamak için galerilerin daha şeffaf satış stratejileri geliştirme yoluna gitmesi. Artsy tarafından yayımlanan 2017 galeri anketi 2 araştırma sonuçlarında yer alan bilgilere göre, ankete katılan galericilerin %29’u online platformları kamuya açık fiyat paylaşmak için kullanıyor. Bu oran çok önemli, Artsy’nin erişim gücü düşünüldüğünde, galerilerin neredeyse 3’te 1’inin kamuya açık fiyat paylaşması, gelecek yıllar için dijital ortamlarda şeffaflığın sanat piyasasını ciddi olarak etkileyeceğine işaret ediyor.

​Dijitallik popülerleşse de, geleneksel galericilik modelini tamamen ele geçirmiş değil. Galerilerin yarısına yakın miktarı (%44) aynı ankette yüz yüze kurulan network ağlarının pazarlamada en önemli kanalları olduğunu belirtiyor. Aynı şekilde %40’lık oranda galericiler satışlarındaki en büyük kanalın ziyaret ile gerçekleştiğini belirtiyor. Bu noktada bilgi akışının dijitalleştiğini söylesek de, geleneksel galericilik modeli uzun süre sanat piyasasına hakim olacak gibi duruyor. Öyle ki, bu tespitimizi destekleyen anket sonuçları bulunmakta.

2017’de Y Kuşağı Koleksiyoneri Bize Neler Söyledi? 

Galericilerin yarıdan fazlası (%52) koleksiyoner yaş gruplarının 45-54 yaş arası olduğunu paylaşıyor. %24’ü koleksiyonerlerinin yaş grubunu 25-34 olarak belirliyor, %3’ü ise 25-34 yaş arasında koleksiyoner kitlesi olduğunu belirtiyor. Y kuşağı kariyerinde ilerledikçe ve sanat alımına bütçe ayırabildikçe, sanatın dijital görünürlüğünün artması ile alım yaşında bir yerdeğiştirme göreceğiz. 

2017 Müzayede Satışları

2016’nın son çeyreğinde Sotheby’s, Christie’s ve Phillips’in müzayede satışlarının %25’lik düşüş göstermesi 2017 için endişeleri arttırmıştı. 2017’nin ilk çeyreği, 2016’nın ilk çeyreği ile karşılaştırıldığında, beklentilerin üzerinde bir geri dönüş gösterdi. İki yılın da ilk 3 ay müzayede satışları karşılaştırıldığında, $1.53 milyar ve $942.5 milyon ile 2017’nin ilk 3 ayı, 2016’nın ilk 3 ayındaki satışlara %60’ın üzerinde fark attı.1 (Art Tactic, 2017)

Asya Piyasası’nda Yeni Stratejiler

Çin’de yükselmekte olan koleksiyoner kitlesi müzayede evlerinin dikkatinden kaçmadı. Geleneksel kış satışlarını şubat başından mart başına alan müzayede evleri, zaman planındaki stratejik oynamaların faydasını gördü. Çin Yeni Yılı’nı göz ardı ederek satışlarını gerçekleştiren müzayede evleri; Empresyonist, Modern, Savaş Sonrası ve Çağdaş kategorilerinde toplam satış miktarlarını 2016’ya göre %46 artış ile kapattı.

3 müzayede evinden Christie’s yıl başında satışları ile 1. sıradaydı. Çin sanatı satışları pazar paylarını arttırmaktaki ana faktörlerden biri olsa da, diğer satışları da pazardaki konumunu güçlendirmede aynı derecede etkili oldu.

2. çeyreğin sonuçları yılın geri kalanı için yine ümit verdi. Sotheby’s, Christie’s ve Phillips 7.4 % ile büyüme gösterdi. 2016’da $ 4.19 milyar olan 2. çeyrek, 2017’de $3.9 milyarı buldu. Christie’s’in haziran savaş sonrası ve çağdaş sanat satışlarını iptal etmesi, satışlarında 1.5%’lük düşüşü ve pazar paylarında gerilemeyi getirdi. Sotheby’s ise 2. çeyrek pazar payını %43.7’den %45.6’ya çıkardı.4 (Art Tactic, 2017) Mayıs ayında New York’taki Sotheby’s Müzayede Evi’nde yapılan açık arttırmada Amerikalı sanatçı Jean Michel Basquiat’nın İsimsiz adlı çalışması 10 dakikada 57 milyon dolardan 110,5 milyon dolara ulaşarak rekor fiyattan satılmıştı. 

Leonardo Da Vinci Dünya Müzayede Tarihinde Rekor Kırdı

15 Kasım’da, telefondaki bilinmeyen alıcı için 400 milyon $’a çekiç vurulduğunda, müzayede salonunda bir alkış koptu. Son da Vinci, bir müzayede salonunda satılan en pahalı resim olarak tarihe geçti. Alıcı, müzayede evi komisyonu da dahil olmak üzere son fiyat olarak $ 450.312.500 ödedi. Resmin orijinal olup olmadığına dair tartışmalar yaşansa da, bugün resmin sahibi Louvre Abu Dhabi Müzesi oldu.

Müzayede rekorlarında bu yıla dek en pahalı resimlerde; bir müzayedede satılan en pahalı resim olarak Pablo Picasso’nun Les Femmes d’Alger’ı (Women of Algiers) $179.4 milyon ve Paul Gaugin’in Nafea Faa Ipoipo (When Will You Marry?) adlı eseri özel bir satışta $300 milyonu görmüştü.

Herkes satış miktarı ve son da Vinci’nin orijinalliğine odaklansa da, bu satıştan önce göz ardı edilen önemli bir faktör vardı. “45 yıldır kamuya kapalı olarak saklanan ve 105 milyon $’lık* tahmini fiyatı ile gündeme gelen Francis Bacon’ın Study of Red Pope 1962. 2nd version 1971 adlı resmi, Frieze London fuarı haftasında müzayedeye çıktı. Eğer satılsaydı, Avrupa’da bir müzayedede satılmış en pahalı sanat eseri olarak tarihe geçecekti. Galerilerin fuar raporlarında milyon dolarlık satış rakamları açıklanırken, resim Christie’s müzayede salonunda alıcı bulamadı. Bu “Müzayedeler popülerliğini veya daha da önemlisi güvenilirliğini yitiriyor mu? Müzayede evi doğru resmi doğru zamanda satışa çıkarmadı mı? Müzayedecilik tarihinde yer alan bu büyük hesaplama hatası piyasayı nasıl etkileyecek?”gibi soruları düşündürdü.

Frieze haftasında bu soruları yöneltirken, Christie’s Müzayede Evi başarılı pazarlama stratejileri sonucunda dikkatleri bir anda Leonardo da Vinci satışına çevirdi. Akıllara şu soru geliyor: Müzayede evi orijinallik tartışmaları süregelen bir resmi müzayedeye çıkarmakta acele mi ediyordu; bu acelenin sebebi Frieze London haftasındaki satılamayan Bacon olabilir miydi?

Frieze haftası ile ilgili fuar satışları, müzayede, özel satış, tacir ve galerilerle ilgili detaylı analizler için tıklayınız.

Türkiye Sanat Piyasası 2017 

İstanbul Bienali ve Contemporary Istanbul 

2017’de 12. edisyonunu Kamiar Maleki direktörlüğünde ve tarihlerini bienal ile eş zamanlı denk getiren Contemporary Istanbul’un, bu radikal değişiklikler sonucunda nasıl bir fuar olacağı merak konusuydu. 11. edisyonu öncesi Türkiye’deki darbe girişimi sebebiyle katılımcı galerilerin sayısında düşüş yaşanmış, pek çok uluslararası ziyaretçi fuara katılım göstermemiş ve satışlarda ciddi düşüş olmuştu.

2017 yılında İstanbul Bienali’nin uluslararası sanat izleyicisini yakalama amacında olan Contemporary Istanbul, direktörünün deyimi ile “İstanbul’u uluslararası bir sanat merkezi haline getirmek” istiyordu. Fuar direktörü Kamiar Maleki ile olan röportajımıza bu linkten ulaşabilirsiniz. Contemporary Istanbul, bu yıl 42 yabancı olmak üzere 73 galeri, 80 binin üzerinde ziyaretçiyi ağırladı. 

Beyaz Müzayede’den Rekor Fahrelnissa Zeid

41. Çağdaş ve Modern Sanat Müzayedesi’nde Fahrelnissa Zeid’in 1981 yılına ait Feminity adlı eseri 1 milyon 260 bin TL’ye alıcı bularak uluslararası müzayede evlerindeki satışları geride bırakarak bugüne dek satılan en yüksek fiyatlı Fahrelnissa Zeid portresi oldu.

2017, politik ve ekonomik tereddütere rağmen sanat piyasası için yerel ve küresel ölçekte iyi bir yıl oldu. Artan satışlar, büyüyen piyasa hacmi ve sanat alımına artan ilgi; sanat piyasasının bir kez daha makroekonomik ölçekte yaşanan gelişmelerden diğer sektörlere göre az etkilendiğini gösterdi. 2018’de bu yükselişin devam edip etmeyeceği, küresel dalgalanmaların sanat piyasasını ne ölçüde ekleyeceği yeni yılda merak konusu.