Belgesel Fotoğraf Günleri Üçüncü Viteste

Mazisi, 1999 Marmara Depremi’nin hemen ardından deprem bölgesinde yürütülen “Fotoğrafçı Çocuklar Atölyeleri”ne dayanan ve bu atölyelerden edinilen deneyim ve şevkle 2004 yılında kurulan Fotoğraf Vakfı, 12 senedir özellikle belgesel fotoğraf alanında atölyeler, eğitimler, sempozyumlar ve sergiler gibi çeşitli çalışmalar yürütüyor. İlki, vakfın onuncu kuruluş yıl dönümüne denk gelen günlerde düzenlenen Belgesel Fotoğraf Günleri’nin üçüncüsü ise bu yıl 20 Mayıs-12 Haziran tarihleri arasında gerçekleşiyor. Belgesel fotoğraf alanındaki üretimlerin belirli temalar altında toplanan gösterimler aracılığıyla geniş bir kitleye ulaşmasına vesile olan Belgesel Fotoğraf Günleri, bu alanda üretim yapan fotoğrafçılar, araştırmacılar ve akademisyenlerle izleyicileri Kitaplı Sohbetler ve Portfolyo Değerlendirmeleri gibi çeşitli yan etkinliklerle de bir araya getirip önemli bir tartışma ortamı yaratıyor.

Galata Fotoğrafhanesi’nin Fotoğraf Akademisi Belgesel Fotoğraf Programı’ndan Hakan Erdil, Simru Hazal Civan, Tümay Göktepe’nin çalışmalarından oluşan “Belgeler ‘14” sergisiyle 20 Mayıs’ta başlayan III. Belgesel Fotoğraf Günleri, ilk gösterimleri 21-22 ve 28-29 Mayıs tarihlerine denk gelen hafta sonlarında SALT Galata’da, tekrar gösterimleri ise hafta içi Galata Fotoğrafhanesi’nde yapılacak 140 fotoğraf çalışmasına ev sahipliği yapıyor. Ağırlıklı olarak “Kadın”, “Başkaldırı”, “Yakınımızdakiler”, “24. Ülke”, “Yok Eden İnsan” ve “Fikri Firarda” başlıklı altı ana tema altında toplanan çalışmalar, yurt içi ve yurt dışından 250’nin üzerinde fotoğrafçının çalışmaları arasından seçilmiş. Sözü daha fazla uzatmadan, programa dair tüm detayların www.fotografvakfi.com adresinde bulunabileceğini belirtip sizi Yücel Tunca ve Gülnaz Bingöl ile yaptığımız söyleşiyle başbaşa bırakalım.

Fotoğraf Vakfı’nın kuruluşunun 10. yılına denk gelen 2014’te ilkini düzenlediğiniz Belgesel Fotoğraf Günleri, nasıl bir dürtüyle hayata geçti diye sorarak başlayalım...

Fotoğraf Vakfı, kurulduğundan bu yana çocuklarla yürütülen atölye çalışmalarının yanı sıra özellikle belgesel fotoğraf alanında da çalışmalar yapıyor. Diğer yandan Galata Fotoğrafhanesi de 2009 yılından bu yana uzun süreli belgesel fotoğraf programları yürütüyor. Bu önemli bir birikim oluşturdu. Tüm dünyada internetin yaygınlaşmasıyla görsel anlatılar geniş kesimlere ulaşmaya başlayınca Türkiye’deki birikimi dünyadaki birikimle buluşturmaya karar verdik. Kişisel ve kurumsal geçmişlerimizde İstanbul Saydam Günleri gibi 10 yıl süren bir deneyim de vardı. Bütün bunlar yan yana gelince Belgesel Fotoğraf Günleri ortaya çıkmış oldu.

Belgesel Fotoğraf Günleri’ni nasıl bir ekip hazırlıyor? Kaç kişisiniz? İçerik ve organizasyonal olarak nasıl bir iş bölümü yapıyorsunuz?

Organizasyonu, Galata Fotoğrafhanesi’nde sürdürdüğümüz Belgesel Fotoğraf Programı katılımcıları başta olmak üzere, bu alana ilgi duyan gönüllülerle yapıyoruz. Sayı olarak net bir ekip değiliz. Toplantı bazında bir araya geliyoruz. Ekibimiz bir üretim gerektiğinde hızla genişleyebiliyor. İç içe geçen çember bir yapı bu. 

Belgesel Fotoğraf Günleri’nin içeriği nasıl/hangi süreçlerle, ne kadar bir sürede belirleniyor? 

İlk aşamada temalar beraberce belirleniyor. Daha sonra tema sorumluları davet edilecek çalışmaları araştırıp genel toplantılarda sunuyor. Bu toplantılarda öncelikli davetler belirleniyor ve fotoğrafçılara çağrılar yapılıyor. 2016 hazırlıklarımız, önceki yıllarda kasım ayında yaptığımız organizasyonu mayıs ayına çekmeye karar verdiğimiz için daha kısa süreli ve oldukça hızlı olmak zorunda kaldı. Normal durumlarda yaklaşık altı aylık bir araştırma dönemi öngörüyoruz.

Belgesel Fotoğraf Günleri’nin içeriğinin önemli bir bölümünü Açık Çağrı’larla oluşturuyorsunuz. Bu yılki Açık Çağrı iki alt başlığa ayrılmış durumda: Biri Tematik Açık Çağrı diğeri ise tema kısıtlaması olmayan Açık Çağrı. Hem Açık Çağrı başlığı altında hem de sizin seçkinizde yer alan gösterilerin gruplandığı “Yakınımızdakiler”, “24. Ülke”, ”Başkaldırı” gibi temaları neye göre belirlediniz? Temaları belirlerken daha yoğun üretim yapıldığını varsaydığınız temalara mı yöneldiniz?

Temalar belirlenirken ülke ve dünya gündemini göz önünde tutuyoruz. Toplumsal olaylar, kişisel hikâyeler ve çağdaş belgesel alanındaki çalışmaları her yıl programa dahil ediyoruz. Bunun dışında bu yıl doğa katliamlarını, kadınların üzerindeki baskıyı ve kadına yönelen şiddeti, yurtlarından edilen insanların sorunlarını özellikle gündeme taşımayı tercih ettik.

Tematik bölümlerde sunulacak çalışmaları belirlerken iki yöntem izledik. Bunlardan ilki, ekibimizin araştırmaları sonucunda ulaşılan çalışmalardı ve fotoğrafçılar doğrudan davet edildi. Ve elbette şunun farkındaydık: Dünyada ve Türkiye’de üretilen bütün çalışmalara hâkim olmak mümkün olamıyor. Bu nedenle her tema için ayrıca bir de Tematik Açık Çağrı duyurusu yaptık.

Bu tematik davetli ve tematik açık çağrıların dışında, fotoğrafçıların kendi yaklaşımlarıyla oluşturdukları gündemlere de Açık Çağrı bölümünde yer vermeyi tercih ettik.

Açık Çağrı’lar yurt dışından da ilgi görüyor mu? Başvuru dağılımı nasıl?

Tematik Açık Çağrı ve Açık Çağrı’ya Türkiye dışından da büyük bir ilgi gösterildi. Yaklaşık 50 ülkeden belgesel fotoğraf serileri bize ulaştı, bunlar arasından belirlediğimiz sunumlar ise 38 farklı ülkenin fotoğrafçıları tarafından üretilmiş işler. Programda Türkiye’den katılan çalışmalar biraz daha fazla… Yine de dünyadan katılan çalışmalarla neredeyse eşit sayıdalar.

Size gelen başvuruları göz önünde bulundurarak, Türkiye’de belgesel fotoğraf üretimine ve bunların dolaşıma girmesine dair nasıl tespitler yapabilirsiniz?

Giderek artan bir üretim olduğunu son yıllarda gözlemliyoruz. Biraz önce de dediğimiz gibi internet, fotoğrafçıların üretimlerini geniş bir kitleyle buluşturma olanağı yarattı. Fotoğrafçılar bu nedenle özellikle sosyal sorunlara eğilerek yaklaşımlarını diğer insanlarla buluşturabilecek bir mecraya kavuştular. Türkiye’deki üretimin niceliksel artışı ile niteliksel gelişimi -eski görsel alışkanlıklar nedeniyle- aynı seviyede olmamasına rağmen belgesel fotoğraf alanında bir ilerleme söz konusu. Bu üretimlerin dünya çapında dolaşıma girmesi, görünürlüklerinin sağlanması konusunda ise daha epey yol alınması gerekiyor. Uluslararası mecraların fotoğrafçılarımız tarafında daha etkin kullanılmasına ve Türkiye’den de uluslararası kabul görecek mecraların ortaya çıkmasına ihtiyaç var.

Geçtiğimiz yıllarda sergi, paneller ve yan oda gibi etkinlikler de Belgesel Fotoğraf Günleri’nin bir parçasını oluşturuyordu. Bu yıl izleyicileri gösterimler dışında hangi etkinlikler bekliyor?

Galata Fotoğrafhanesi’nde Belgesel Fotoğraf Programı’nı tamamlayan üç fotoğrafçının “Belgeler ‘14 başlıklı” sergisiyle başlayacak etkinlikler arasında Gülbin Özdamar Akarçay’ın Merter Oral üzerine vereceği bir konferans, “Belgesel Fotoğraf ve Temsiliyet Krizi” ile “Şiddetin Görsel Dili” başlıklı iki tartışma, foto-aktivizm ve video-aktivizm üzerinden görüntülerle hayata müdahalenin konuşulacağı bir panel de program da yer alıyor. “Bir Projenin Anatomisi” adı altında, “Hatırlamak ve Anlatmak İçin Şehre Bak” projesinin sunumları ve söyleşisi de gerçekleştirilecek. Önceki yıllarda yapılan Yan Oda Etkinlikleri de devam ediyor. Kitaplı Sohbetler’de, kitapları basılmış fotoğrafçılarla izleyiciler bire bir sohbet etmeye devam edecekler bu yıl da. Portfolyo Değerlendirmeleri’ni de Türkiye’deki ajans ve kolektif temsilcileri yapmaya devam edecek. Bir diğer Yan Oda etkinliği, fotoğrafçı çocuklar atölyelerinde rehberlik yapan fotoğrafçıların deneyimlerini izleyicilerle paylaşacakları masa başı sohbetleri olacak.

Belgesel Fotoğraf Günleri’nin izleyici profili kimlerden oluşuyor? Daha önceki edisyonlarda ne kadar bir kitleye ulaştınız?

İzleyicilerin büyük bir bölümünü fotoğrafçılar ve fotoğraf izleyicileri oluşturuyor. Gençlerin yeterince ilgisini çekemediğimizi gördük ilk iki yılda. Fikri Firarda bölümünde gösterilen çağdaş belgesel çalışmalarına gençlerin daha yoğun ilgi duyduğunu da gözlemlediğimizi söyleyebiliriz. Gösterim seanslarımızı ortalama 100 kişi izliyor; toplamda 500 farklı kişiyi aşan bir izleyici olduğunu tahmin ediyoruz.

Geçtiğimiz aylarda geçen seneki Belgesel Fotoğraf Günleri’nden bir seçkiyi Batman’da izlenime sundunuz. Bunun devamı gelecek mi? Ve bu seçkileri nerelere taşımayı düşünüyorsunuz? 

2016 yılı, Belgesel Fotoğraf Günleri’nin gezici bir organizasyona dönüştüğü yıl oldu. İlk olarak Batman Kültür ve Sanat Derneği ile işbirliği yaparak Batman’da bir etkinlik haftası gerçekleştirdik. Haziran ayında Mersin Fotoğraf Derneği ile Mersin’de olacağız. Peşi sıra da İzmir, Ankara, Çanakkale’deki organizasyonlar yapılacak. Mardin, Gaziantep, Diyarbakır için de görüşmeler sürüyor.

Benzer bir şekilde, Türkiye’den belgesel fotoğraf örneklerini yurt dışındaki benzer etkinliklere taşımak gibi bir düşünceniz var mı?

Henüz bu yönde bir düşünce yok. Türkiye’deki çalışmamızın niteliğini yükseltip, daha fazla şehirde, daha fazla izleyici ile buluşmak ve organizasyonu Türkçe-İngilizce iki dilli hale getirmek şu aşamadaki önceliklerimiz.

Belgesel Fotoğraf Günleri’nin ve Fotoğraf Vakfı’nın önümüzdeki yıllara dair planları, hayalleri neler diye sorarak da bitirelim...

Çok uzun süreli bir planlama yaptığımızı söyleyemeyiz. Biraz önce söylediğimiz gibi organizasyonu geliştirme yönünde isteğimiz, heyecanlarımız var. Bu istek ve heyecan bizi nereye taşır, bunu zaman içinde hep birlikte göreceğiz.