Bencil Bir Robotla Tanışın

2018 edisyonunda “Dijital aura” teması altında çalışmaları buluşturan bang. Art Innovation Prix’te teknoloji ve bilime getirilen sanatsal dokunuşları gördük. Sergide yer alan; bir robot kolun verdiği komutlar ile interaktif bir çalışma olan Enstan-tane’nin gelişim sürecini sanatçılardan dinledik.

Günümüzde robotların işlevselliği oldukça gelişmiş durumda ama genellikle daha mekanik alanlar üzerine. Bir robot kolunun sadece fotoğraf çekecek olması fikri nasıl gelişti?

Robotiğin ve yapay zekanın gelişmesi ile beraber insanda bulunan yaratıcılık egosu beslenmiş ama bir yandan da bu yüksek potansiyelin altında ezilme korkusu oluşmuştur. Bu durumda insanın kendisi ile en çok bağdaştırdığı ve başka hiçbir canlı ya da nesnenin sahip olamayacağını düşündüğü yetiye, sanat üretmeye ve yaratıcılığa hitaben bu insani yetiye sahip edilgen kimliğinden sıyrılmış, etken, yönlendiren ve tamamen kendi amacına yönelik bencilce yaklaşan bir robot ortaya koymak istedik. Bunun robot kol olması ise tamamen dilden çok önce iletişimsel amaç için kullanılmış olan vücut dili üzerinden gelişmiştir. Sadece bir kol ile varlığını oluşturan Enstan-tane, el ve kol hareketleri ile ziyaretçileri yönlendiriyor ve fotoğraflarını çekiyor. Ardından çektiği fotoğrafları insandan başka hiçbir canlı/cansız varlığa yakıştırılmayan sanatçı kimliğine uygun bir şekilde, dışardan bağımsız kullanıp ortaya sanat işleri çıkarıyor ve bunları sergiliyor.

İkinizde farklı meslek gruplarındansınız, bir araya gelip böyle bir robot kol üretme sürecine nasıl girdiniz?

Farklı profesyonelliklere sahip olsak da bunun potansiyelinin farkındaydık ve ortak bir paydada buluşabiliyorduk, bu da üretmek oldu. Herhangi bir konu hakkında farklı bakış açıları ve yaklaşımlarımız o işi daha üst noktalara taşıyabiliyor ve o işi farklı profesyonelliklerden gelen becerilerimizle tamamlayabiliyoruz. İTÜ’de okurken yine bir müzik, dans, dövüş sanatı olan Capoeira ve Afro-brezilya kültürünü öğrenme fırsatımız olmuştu. Birimiz mimar (Sinan) ve birimiz mühendisiz (Engin); bir şeyler öğrenme ve üretme isteği barındırmamız bu şekilde tanışmamıza vesile oldu. Geriye kalan sadece üretme yolunda fikrimizi sunabileceğimiz bir yere olan ihtiyacımızdı ve onu da bang.  Art Innovation Prix’e borçluyuz.

Robot kolunuz aynı zamanda etkileşim hâlinde. Niçin kendi işlevselliğinde değil de, insanı yönlendirmeyi tercih ettiniz?

Bu aslında anlatmaya çalıştığımız ironinin bir parçası. Gün geçtikçe daha çok otomatikleşse de robotlar özünde insanlar tarafından yaratılan ve insanların isteklerine itaat eden nesnelerdir. Burada Enstan-tane nesne olmaktan çıkıp özne oluyor ve kendi amacı doğrultusunda insanları nesnelleştirerek bir manada onlardan yararlanıyor. Bu şekilde çektiği fotoğrafları da fotoğrafçı kimliği üzerinden insandan bağımsız şekilde işleyip sergiliyor. Bu da aslında öz kontrol altında barındırdığı işlevselliğini oluşturuyor.

Çekilen ve kaydedilen fotoğraflardan bir seri oluşacak mı?

Enstan-tane projesi aslında bizi yönlendirip fotoğraflarımızı çeken ve sonrasında bu çektiklerini kendi yazılımı içinde birleştirerek ortaya kendi sanat işlerini çıkarıp sergileyen bir sanatçı fikri üzerinden gelişti. Sorunuzun cevabı olarak evet Enstan-tane çektiği fotoğraflardan oluşturduğu işlerden bir seri oluşturacak ve zamanı geldiğinde bunları sergileyecek.

Sergi esnasında nasıl tepkiler aldınız? 

Sergide çok güzel tepkiler aldık. Bir robot kol tarafından yönlendirilip fotoğraflarının çekilmesi ziyaretçilerin ilgisini topladı. Sanatseverlerin doğrudan sanat tüketicisi olma durumundan çıkıp sanata ve onun tarafından yönlendirilerek projeye dahil olmaları dikkatlerini çekti.

Türkiye’deki robot çalışmalarını takip ediyor musunuz? Bu hususta nasıl bir ilerleme söz konusu?

Teknolojinin bir parçası olmasından dolayı robotikte de ilerlemeden fazlasıyla yararlanıyor. Kullanılan sensörler gün geçtikçe iyileşirken aynı zamanda daha ulaşılabilir oluyorlar. Algoritmalar açısından da çok fazla gelişme yaşanıyor. Türkiye için de aynı ilerlemeler mevcut. Akademik çalışmalara ek olarak, pek çok girişimcilik projeleri de hayata geçirilmeye çalışılıyor.

Üzerinde çalıştığınız başka bir projeniz mevcut mu?

Işık ile hareket yaratabileceğimiz, ışıkla ilgili bir proje üzerine çalışıyoruz. Aynı zamanda Afro-brezilya kültürünü içinde barındıran, Capoeira ile ilişkili teknoloji ile yoğrulmuş bir performans sanatı projesi de aklımızda bulunmakta.