Bosna Hersek Rüzgarı Mersad Berber ile İstanbul’da

Pera Müzesi, iki yıl önce Saraybosna Güzel Sanatlar Akademisi’nden öğrenci ve mezunların eserlerine yer veren “Günümüz İmgeleri” ve bu yıl ağırladığı –hala devam eden- “Balkanlardan Gelen Soğuk Hava” sergilerinin ardından bir kez daha Balkan sanatına odaklanıyor. Müze bu iki karma serginin ardından yine Balkan sanatını temsil eden, bu defa tek bir kişiye: Mersad Berber’e odaklanıyor. 

Karikatür ve İllüstrasyon ile Sanat Dünyasına İlk Adımlar

1940 yılında, Bosanski Petrovac- Yugoslavya Krallığı’nda doğan Mersad Berber, dokumacılıkla ünlenen Sadika Berber ve Muhammed Berber’in oğludur. II. Dünya Savaşı’nda yaşadıkları bölgenin zarar görmesi üzerine Banja Luka’ya göç ederler. Sanatçının buradaki eğitiminde teknik resim, sulu boya ve pastel çizimdeki başarısı dikkat çeker. Ardından günlük ve haftalık yayınlarda karikatür ve illüstrasyonları yayımlanmaya başlar. İlk sergisini ise Kemal Sirbegovic ile Banja Luka Community Centre’de düzenler.

Sanat sahnesine ilk adımlarını atan Berber, Zagrep Üniversitesi Mimarlık Fakültesi’ni kazanır. Öğrenci gazetesinde illüstrasyon ve karikatürleri yayımlanmaya devam eder. Eğitimini Lübliyana Güzel Sanatlar Akademisi’nde sürdürür. Gelecek eserlerinin temeli bu yıllarda oluşacaktır. Hocası Božidar Jakac tarafından Bosna Hatıraları adıyla adlandırılan erken dönem oyma baskı serisi buna bir örnektir. Sanatçı daha sonra bu serisiyle Lübliyana Güzel Sanatlar Akademisi Preseren Ödülü’ne layık görülür.

İleriki yıllarda Lübliyana Grafik Sanat Bienali’nde eserleri sergilenir. Mezuniyetinin ardından yüksek lisansına devam eden Berber, ilk kişisel sergisini Lübliyana Şehir Galerisi’nde gerçekleştirir ve gravürleriyle Avrupa’da tanınır. Uygulamalı Sanat Okulu’nda eğitim vermeye başlar.

Doğu-Batı Sentezinin Yansıdığı Eserler

Mersad Berber, büyük ölçekli çalışmaları ve kullandığı karışık tekniklerle dikkat çekti. Antik dönem, Bizans, Ortaçağ, Rönesans, Barok, Art Nouveau ve Modernizmi kendi formunda harmanlayan sanatçı, Doğu-Batı sentezinin özgün örneklerine imza attı. Velázquez, Ingres, Klimt gibi sanatçılarla ve Yugoslav ressamlar Bukovac ve Jurkić ile kurduğu diyaloğun izlerini üretimlerine yansıttı. 

Küratörlüğünü Bosna-Hersek’in önde gelen sanat tarihçilerinden Aida Abadžić Hodžić, danışmanlığını ise sanat tarihçi Edward Lucie-Smith’in üstlendiği “Mersad Berber: Bir Bosna Alegorisi” sergisi; Berber’in hayat hikayesinden diğer sanatçılarla etkileşimine, hayatında önemli izleri bulunan Srebrenistsa Katliamı’ndan Doğu-Batı sentezini eserlerine yansıtışına kadar pek çok etmeni izleyici ile buluşturuyor.

“Başta Bosna-Hersek olmak üzere, 1990’lardaki savaşta yaşanan tüm trajik olayların işlenişi, Srebrenitsa temasıyla birlikte Berber’in yapıtında doruk noktasına ulaştı. Sanatçı için Srebrenitsa trajedisi “büyük, kadim, ilahilere ait kutsal bir tema” meydana getirdiğinden, bunu eserlerine aktarabilmek için yıllarca çalıştı, gazete fotoğrafları, belgeler, adli tıp raporları, video kayıtları ve kitaplar topladı, Srebrenitsa ve Potočari’yi defalarca ziyaret etti. Bu eserler sadece ölenlere değil, tüm etnik ve dini düşmanlıklara rağmen Balkanlarda yüzyıllarca varlığını devam ettiren çoğulcu kültürün ölümüne yakılan bir ağıt niteliğindeydi.” Katliamın ardından yaptığı eserlerindeki renkliliğin yerini mat beyaza bırakması, ondaki etkilerine örnek olarak gösterilebilir.

Sergi küratörü Aida Abadžić Hodžić, ülkesinin çok katmanlı kültürel tarihini tüm karmaşıklığıyla yansıtan resimleriyle Mersad Berber’i, “yerel sanat ortamını dünyadaki eğilimlere açan genç grafik sanatçıların oluşturduğu neslin öncüsü” olarak tanımlıyor. Çalışmalarında sıklıkla kullandığı at metaforu, büyük ölçekli tabloları, çerçeveye taşırdığı çizimleri ile sosyal olayları çalışmalarına yansıtışıyla Bosna Hersek sanatının önemli temsilcilerinden Mersad Berber’in çalışmaları, 7 Mayıs tarihine dek Pera Müzesi’nde görülebilecek.