“Çarpık Bilgiler İmparatorluğu”nda Sürreal Şeyler

Bora Âşık’ın ilk solo sergisi “Çarpık Bilgiler İmparatorluğu” Mixer’in proje odasında 23 Ekim’e kadar sanatseverlerle buluşuyor. 2019 yılında Mamut Art Project’te çizimleri sergilenen, aynı yıl çeşitli karma sergilerde yer alan sanatçı uzun süredir üzerinde çalıştığı çizimleri ve sözcükleri bir araya getirerek oluşturduğu “Çarpık Bilgiler İmparatorluğu” sergisinde izleyiciyi sarsıcı bir deneyimin içine sürüklüyor. Adeta imge-sözcük festivali olarak nitelendirilebilecek bu sergi adından da anlaşılacağı gibi kanıksanmış gerçekliklerin ötesine giden, onları sorgulatan ve bu yolla kişinin kendi gerçekliklerini de sorgulamasını sağlayan bir niteliğe sahip. Sanatçının sözcüklerinin eşlik ettiği küçüklü büyüklü 75 karakalem ve 1 adet de heykel çalışmasının yanında sürreal bir kitabı da bünyesinde barındıran sergi, bir şiirle ziyaretçilere hoş geldin diyor. Bu şiir kapıların başka bir dünyaya açılacağının habercisi. “Gözlerim dış dünyaya kapalı” ya da “Üzerimi kelimelerle kapatıyorlar” derken sanatçının algılanan dünyayla bir derdinin olduğunu ve bu derdi dışa vururken hem görsel sanatın hem de edebiyatın nimetlerinden olabildiğince yararlandığını anlıyoruz.

Odağın evrensel ve toplumsal olandan bireye doğru kaydığı, bireysel sezgilerin, dürtülerin, fantezilerin önem kazandığı ve bu minvalde düşünce ve sanatta klasik ilkelere başkaldıran romantizmde açığa çıkan paradigma değişimi ve kırılma sanatçıya öylesine güçlü bir özerklik alanı tanımıştır ki 1800’lü yıllarda kimi sanatçıların toplumun geri kalanından ayrı ve özel bir yere koyulmasına işaret eden “deha” kavramının ya da mesela müzikte “virtüözlük” kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Öznelliğin ve bireysel yaratıcılığın kutsandığı romantizmden biraz daha günümüze geldiğimizde 1924 yılında Andre Breton tarafından ilk bildirgesi yayımlanan ve sanat alanına hükmeden sürrealizm akımıyla karşılaşırız. 19. yüzyılın sonlarına doğru Viyana’da nörolog olarak meslek hayatını sürdüren Freud tarafından bir tedavi biçimi olarak geliştirilen psikanalizle birlikte bilinçdışının, rüyaların, hayallerin, fantezilerin soruşturmaya tabi tutulması, özellikle sanat alanında akılla kurgulanan birtakım normatif yapıların ve düşünce sistemlerinin sarsılmasına yol açarak sürrealizme engin bir çalışma ufku sağlamıştır. Bundan dolayıdır ki psikanaliz ve sürrealizm ortaya çıktıkları zamandan bugüne değin tiyatrodan sinemaya, edebiyattan resme, şiirden mimariye kadar birçok alanda hem teorik hem de pratik etkilerde bulunmayı başarabilmiştir.   

Mixer’de açılışı gerçekleştirilen “Çarpık Bilgiler İmparatorluğu” adlı sergide Bora Âşık her ne kadar kendisini direkt bir sürrealist olarak tanımlamasa da onun çizimlerinde ve çizimleriyle kol kola giden sözcüklerinde romantizmle ve simgecilikle ortak paydalarda buluşan bir sürrealist etkinin varlığından söz edebiliriz. Karakalem çalışmalarına baktığınızda akılla kavramlaştırılamayan, dille söylem alanına taşınmaya direnen bir kurgular bütünüyle karşılaşırsınız. Dünyaya ait çeşitli nesnelerin, hayvanların ve insan uzuvlarının birbirine kenetlenmesiyle hiç akla gelmemiş olanın izini sürer. Modern bireyin kendisi için yarattığı konfor alanında yine kendi konformizmini meşrulaştırmaya çalışarak mutlu mesut edindiği sanat deneyimlerine karşın Bora Âşık sergisinde neden-sonuç ilişkileri sarmalında kötürümleşen ve belki de dibine kadar gömüldüğü sığ denizlerin içinde sahte ciddiyetlerle yüzmeye çalışan ama bu denizlerde gitgide boğulduğunun farkına bile varmayan insanın karşısına başka bir dünya tasarımını, başka bir yaşama ihtimalini çıkararak kanıksanmış olanı al aşağı eder. Bunu yaparken muzip sözcükler, şakacı imgeler ve ironik ifadeler sergi alanının duvarlarını kaplar. Onun imgeleri karşısında sözcükleri tükenmiş ve dudakları kurumuş bir yeryüzü seyyahı gibi sessizleşmek ve sessizliğin içinde imgelerin sesine kulak vermek gerekir. İlk bakışta insanın algı dünyasını ve düşünsel çerçevesini kısa devreye uğratan ve sonrada da insanın içine yavaş yavaş işleyen bir boyut deneyimlenir. Rasyonalize edilmeye çalışıldıkça tıpkı bir orman böceği gibi ya da mitolojik bir hayvan gibi gerisin geriye kaçan çizimleri aracılığıyla insanlık tarihinin dehşete düşüren sayfalarında sezgileriyle yaşamayı unutanları yeniden kendi evine döndürmeye çalışan bir tavır görülür. Dönüp dolaşılan yerlerde insan yapımı edebiyat vardır, felsefe vardır, inanç vardır ancak bunları ciddi bir düşünce insanı gibi değil çok güçlü bir mizahi sezgisellikle yapar.    

Lisans eğitimini Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü’nde tamamlayan Bora Âşık bu sergisinde hem edebiyatla olan ilişkisini hem de imgelerle olan büyüleyici dünyasını ortaya koyarak sürrealist etkilerle inşa ettiği eğlenceli bir dünyayı izleyicinin karşısına çıkartıyor. Bunu yaparken de izleyiciden olabildiğince derinlemesine ilerleyen, felsefi bir sessizlik talep ediyor.

Bora Âşık, Mixer proje odasında, devam eden ''Çarpık Bilgiler İmparatorluğu'' adlı sergisi kapsamında; 16 Ekim Cumartesi günü 12.00-18.00 saatleri arasında üretim sürecini izleyici ile paylaşacağı bir performans gerçekleştirecek. Sergiyi sanal tur ile ziyaret etmek için tıklayınız.