Çok Disiplinli Bir Sanatçı Değişim Programı

Kariyerinin başındaki sanatçı ve yazarların başvurularına açık olan Be Mobile- Create Together! kapsamında Proje Koordinatörü Tuna Ortaylı Kazıcı ile sohbet ettik. Avrupa ile Türkiye arasındaki sanatsal ve kültürel etkileşimi güçlendirmeyi öngören proje, genç yetenekleri teşvik etmenin yanı sıra Türkiye ile Avrupa’nın sanat ortamları arasında kalıcı bağların oluşumunu güçlendirmeyi hedefliyor.

Kariyerinin başındaki sanatçı ve yazarlara Fransa, Almanya, Hollanda ve Türkiye’nin saygın sanat mekânlarında misafir olma olanağı sunan Be Mobile – Create Together! projesi nasıl ortaya çıktı bahsedebilir misiniz?

Be Mobile – Create Together! projesi İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), Fransız Kültür Merkezi, Hollanda Ankara Büyükelçiliği ve Goethe Enstitüsü iş birliğiyle gerçekleştiriliyor. Bu kurumlarla yıllar içinde pek çok projede birlikte çalışma fırsatı bulduk; örneğin kültür politikaları çalışmalarımız kapsamında, Hollanda Büyükelçiliği ile birlikte tasarladığımız ve bir buçuk yıla yayılan “Kültürel Keşif” projesi için Türkiye genelinden seçilen 19 şehre seyahat ederek, Anadolu’daki kültürel hayatı yakından tanımayı amaçladık. Goethe-Institut, Hollanda Büyükelçiliği, İstanbul İsveç Başkonsolosluğu ve Fransız Kültür Merkezi’nin öncülüğünde başlatılan “Kültür için Alan” projesinde ise yerel partnerlerden biri olarak İzmir, Diyarbakır ve Gaziantep’teki kültür kurumlarına yönelik bir kapasite geliştirme programı tasarlıyor ve yürütüyoruz. İstanbul Bienali, İstanbul Tasarım Bienali, İstanbul Film festivali ve diğer festivallerimizde bu üç kültür kurumuyla iş birliklerimiz devam ediyor. Be Mobile - Create Together! projesi için kurumlar ile tekrar bir araya gelip Türkiye-AB Kültürlerarası Diyalog Hibe Programına ortak bir proje başvurusu yaptık. Projenin fona uygun görülmesinin ardından da çalışmalar hız kazandı ve 20 Mart 2019 tarihinde gerçekleşen basın toplantısıyla projenin başlangıcı yapıldı.

Proje Avrupa Birliği ile Türkiye Cumhuriyeti tarafından desteklenen Türkiye-AB Kültürlerarası Diyalog programı kapsamında hayata geçti. Türkiye-AB Kültürlerarası Diyalog programı nedir neler yapar?

Türkiye ile AB arasında kültür ve sanat alanında kültürlerarası diyaloğun, iş birliğinin, iletişimin geliştirilmesini hedefleyen Türkiye-AB Kültürlerarası Diyalog Hibe Programı, Türkiye ve AB arasında uzun dönemli, farklı sanat disiplinleri, kent kültürü, kültürel diplomasi, tarih gibi tematik alanlarda yürütülecek çok taraflı/çok uluslu ortak kültürel girişimlerin geliştirilmesini ve uygulanmasını hedefliyor. Kültürlerarası Diyalog Programı Avrupa Birliği Başkanlığı’nın liderliğinde kurgulanan Sivil Toplum Sektörü fonları kapsamında tasarlandı ve Yunus Emre Enstitüsü tarafından yürütülüyor. Bizim projemizin de içinde bulunduğu hibe başvurusuna dört farklı proje uygun görüldü ve hibe bu projeler arasında bölündü. 

Be Mobile – Create Together!’in başlıca hedefleri nelerdir, hangi açıkları kapatmayı planlıyor?

Be Mobile - Create Together!, projeye Avrupa’dan ve Türkiye’den başvuran sanatçılara Fransa, Almanya, Hollanda ve Türkiye’nin saygın sanat mekânlarında misafir olma olanağı sunacak, bu esnada da sanatçıların tüm seyahat ve ulaşım masraflarını ve işlerini üretmek için yapacakları harcamaları karşılayacak. Projenin yürütücüsü olan kurumlar, Avrupa ile Türkiye’deki misafir sanatçı programları arasında kurdukları bağlantılar sayesinde, sanatçılara yaratım ve üretim için ideal bir ortamın yanı sıra yerel sanat ve kültür ortamlarına katılım olanağı sağlayacak. Sanatçıların yeteneklerini ve deneyimlerini paylaşarak pratiklerini zenginleştirebilmelerini amaçlayan proje, sanatçılara eşsiz bir profesyonel deneyim imkânı sağlamanın da ötesinde, Avrupa ile Türkiye arasındaki kültürlerarası ilişkiyi güçlendirmeyi hedefliyor.

Be Mobile - Create Together! projesinin misafir sanatçı programları ağında ise şu oluşumlar yer alıyor: Almanya’da HELLERAU – European Centre for the Arts (Dresden), Künstlerhaus Bethanien (Berlin) ve Akademie Schloss Solitude (Stuttgart); Fransa’da Camargo Foundation (Cassis), La Cité internationale des arts (Paris) ve Le Cube (Issy-les-Moulineaux); Hollanda’da Dansmakers Amsterdam (Amsterdam), Rast Theater (Amsterdam), Jan van Eyck Academie (Maastricht) ve Writers Unlimited (Lahey); Türkiye’de İKSV Sanatçı Evi (İstanbul) ve arthereistanbul (İstanbul).

Türkiye’de İstanbul’daki programların yanı sıra, Barbara Sanatçı Evi (Ayvalık), Göl Yazıevi (Bursa), Misi Sanat Evi (Bursa) ve Nesin Sanat Köyü (Şirince), İstanbul’daki programlara katılan sanatçıları bir haftalık araştırma gezileri kapsamında konuk edecek. Tüm bu misafir sanatçı programlarıyla ilgili detaylı bilgi www.bemobilecreatetogether.eu internet sitesinde de yer alıyor.

Projeye hangi disiplinler dâhil olabilecek ve sanatçı seçimleri nasıl gerçekleştirilecek?

Misafir sanatçı programları; sahne sanatları, görsel ve dijital sanatlar ile edebiyatla ilgilenen tüm sanatçıların başvurularına açık. Programa kabul edilecek sanatçılar, başvuru koşullarını sağlama, ön eleme ve uluslararası jürinin değerlendirmesi olmak üzere üç aşamalı bir süreç sonunda belirlenecek. 20 Mart’ta bir Açık Çağrı yaptık ve 30 Nisan Salı gün sonuna kadar başvuruları almaya devam edeceğiz. Açık çağrının sona ermesinin ardından önce bağımsız bir jüri başvuruları inceleyip proje koşullarına uyup uymadıklarını belirleyecek. Takip eden bir aylık süre içerisinde misafir sanatçı programlarının temsilcilerinin de aralarında olduğu bir komite tarafından değerlendirmeler yapılacak. Bu elemelerden geçen adayların dosyaları, haziran ayının ikinci yarısında misafir sanatçı programları ve proje ortaklarının temsilcilerinden oluşan nihai jüri toplantısında İstanbul’da görüş birliğiyle belirlenecek ve kazananlar açıklanacak. 

Projeye başvuracak sanatçılara tavsiyeleriniz nelerdir?

Projeye Fransa, Almanya, Hollanda ve Türkiye’den görsel ve dijital sanatlar, sahne sanatları alanlarında kariyerlerinin başındaki sanatçı ve yazarlar başvurabiliyor. Başvuran sanatçıların son üç yıldır katılımcı ülkelerin birinde yaşaması/çalışması ve alanlarındaki yetkinlik ve projeye katılma istekliliklerini ortaya koymalarını istiyoruz, bu şartlara uyan herkes 30 Nisan gece yarısına kadar www.bemobilecreatetogether.eu sayfasındaki forma portföylerini ekleyerek başvurularını gerçekleştirebilir.

Jürinin nihai kararı hakkında kesin bir şey söylemek zor olsa da, kültürlerarası diyaloğu odağına alan başvuruları özellikle destekleyeceklerini ve programa kabullerde, Fransa, Almanya, Hollanda ve Türkiye’deki sanat ortamını yakından tanımak ve daha derin bilgi sahibi olmak isteyen adaylara öncelik vereceklerini tahmin ediyorum. İKSV’nin yürüttüğü bir diğer misafir sanatçı programı olan Cité internationale des arts, Türkiye atölyesinde 2009’dan bu yana oluşan tecrübemizle; her zaman bir proje önerisi, araştırma konusu, sanatsal pratiğine yönelik bir hedefi olan başvurular jürinin ilgisini daha çok çekiyor. Bu sebeple özellikle niyet mektubunda var olan bu tarz bir hedefi açıkça belirtmenin önemli olduğunu düşünüyorum. Programın önemli bir koşulu da kabul alan sanatçılardan misafir oldukları programlara tam devamlılık göstermelerinin beklenmesi. Bu sebeple başvurdukları programların süresini göz önüne alarak kişisel takvimlerinde bu zamanın tümünü o ülkede geçirecek şekilde boş bırakmaları da önem taşıyor. Bu nedenle başvuruyu yaparken websitesindeki bilgileri ve misafir sanatçı programlarını dikkatle incelemelerini ve kendilerine en uygun programlara başvurmalarını öneriyoruz.

Türkiye’den yurt dışına çıkacak sanatçıların yanı sıra projenin diğer önemli kısmı ise yurt dışından sanatçıların İstanbul’daki misafir sanatçı programlarına katılması. Bu nedenle Fransa, Hollanda ve Almanya’da yakın çalıştıkları sanatçıları İstanbul’da görmek isteyen herkesin Be Mobile - Create Together! projesini yurt dışındaki tanıdıklarına haber vermeleri bizi çok sevindirir.

Program kapsamında Türkiye’de misafir sanatçıların ağırlanacağı bölgeler: İstanbul, Ayvalık, Bursa ve Şirince. Bu bölgelerin seçimi neye göre gerçekleşti?

Aslında Türkiye’de İKSV Sanatçı Evi ve arthereistanbul dışında, Barbara Sanatçı Evi (Ayvalık), Göl Yazıevi (Bursa), Misi Sanat Evi (Bursa) ve Nesin Sanat Köyü (Şirince), katılımcı sanatçıları bir haftalık araştırma gezileri kapsamında konuk edecek. Yani Avrupa’dan projeye dâhil olacak toplamda 13 sanatçı İstanbul’daki iki programda 3’er aylık sürelerle kalacaklar ve bu esnada sadece İstanbul’da değil, aynı zamanda Anadolu’da nasıl bir sanat ortamı var, ne gibi projeler hayata geçiriliyor, oradaki yerel ortamlarda neler yapılıyor bunu da keşfetme şansı yakalayacaklar. Bölgelerin seçimi konusunda da aslında bu kıstas rol oynadı, sanatçıların kendi başlarına İstanbul’dan kolayca seyahat edebileceği ve İstanbul dışındaki sanat dünyası hakkında fikir edinebilecekleri programları projeye dâhil etmeye çalıştık. 

Projenin ilk ayağı bu sene gerçekleşecek. Projenin takibi ve devamlılığı konusunda neler planlıyorsunuz?

Proje Temmuz 2020 itibariyle sona erecek. İKSV tarafında proje ortağı olmamızın yanı sıra 12 sanatçının misafir edileceği bir programı da hayata geçireceğiz, bu misafir sanatçı programına 3’er aylık sürelerle, aynı anda 4 sanatçıyı kabul ederek Eylül 2019 - Mayıs 2020 arasında projeyi gerçekleştireceğiz. Be Mobile - Create Together!’ın 2020 yazında bitmesinden hemen önce, programa katılan bütün sanatçıların tecrübelerinin bir araya toplandığı, bütün projeyi özetleyen bir kitap da hazırlayacağız; süreli bir proje olsa da bu vesileyle projenin çıktılarını gösteren yazılı bir belgenin kalmasını önemsiyoruz.

İKSV 2009 yılından beri, Paris’te bulunan Cité internationale des arts misafir sanatçı programında Türkiye atölyesinin de koordinasyonunu üstleniyor ve programa da yılda 4 sanatçı gönderiyoruz, şu ana kadar toplamda 39 sanatçı programa katıldı. Bu alanda var olan tecrübemizle eğer maddi olanakları sağlayabilirsek Türkiye’de Be Mobile - Create Together! projesi sayesinde başlayan İKSV Misafir Sanatçı Programı’nı sürdürmek de bizim için çok değerli bir çıktı olacaktır.