Kahve masasına sanat kitapları

Kitapçıların zaman zaman ‘sanat kitapları’ zaman zaman ‘referans kitapları’ raflarında yer alan ve kuşe kağıda basılmış yüksek telifli görselleriyle pahada ağır olduğu gibi, üstüne üstlük bir de yüküyle bel ağrıtan o kitaplar...
Son dönemde İngilizceden devşirme tabirle ‘kahve masası kitapları’ olarak andığımız bu cafcaflı yayınlar mimariden dekorasyona, fotoğraftan sinemaya, plastik sanatlardan modaya kadar yaratıcı endüstrilerin pek çok alanını kapsıyor. Londra’daki Victoria&Albert müzesinin hediyelik eşya ve kitap mağazasında ‘Art Deco Tekstil’ ve ‘Coco Chanel’ hakkındaki kitapların Rodin üstüne yazılmış yayınlarla aynı raflarda yan yana yer alması, artık sıradan bir durum.

Kimilerimizin ‘el yakan entel kitaplar’ olarak bakıp burun kıvırdığı, kimilerimizin iç geçirdiği... Ve hatta bazen kitapçıda hızlıca resimlerine bakıp satış danışmanının alıcı olduğumuz umuduna kapılmasından bir önceki saniyede hemen kapatıp olay mahallinden uzaklaştığımız, o -kelimenin her anlamıyla- ‘BÜYÜK KİTAPLAR’, aslında tahmin ettiğimiz kadar erişilmez olmayabilir.

İnternet üzerinden (online) kitap satışında açtığı çığırla ulus devletlerarası sınırların tarih oluşunun teyit manifestosunu yazan Amazon.com üzerinde hummalı bir çalışma, sizin de, henüz üstünü süsleyecek tasarım ürünü bir kahve masasına sahip olmasanız bile, kitaplık raflarınızda bulundurmanın haklı gururunu yaşayacağınız birkaç şaşaalı kitaba sahip olmanızı sağlayabilir.
Hali hazırda bu nimetten haberi olmayıp şansını denemek isteyenler için, bu meşakkatli arama sürecini biraz da olsun kolaylaştırmak adına, kütüphanelerine kattıklarında bir sanat eseri gibi değerini kaybetmeden koruyacak birkaç kitap önerisi hazırladık.

‘Jackson Pollock’s Mural: The Transitional Moment’
Yazarlar: Yvonne Szafran, Laura Rivers, Alan Phenix, Thomas Learner, Ellen G Landau, Steve Martin
Basım tarihi: 11 Mart 2014

1912-1956 yılları arasında yaşayan, Soyut Dışavurumculuğun dev ismi Amerikalı ressam Jackson Pollock'un ilk büyük ölçekli işi olan “Mural”ın Pollock efsanesinin doğuşuna işaret ettiği savından yola çıkan kitap, Peggy Guggenheim komisyon edilmesiyle üretilen ve kendisi tarafından 1950’lerde Iowa Üniversitesi’ne bağışlanan eserin, 2012 yılında koruma ve onarım çalışmaları için Getty Center’e getirildiği dönemde üzerinde yapılan çalışmaları derliyor. Bu dönemde eser üzerinde yapılan çalışmaların önemli sonuçlarından biri, Pollock’un üretim süreçleri hakkında şimdiye kadar edinilmiş en kapsamlı ve bütünlüklü verinin ortaya çıkmasına ortam sağlaması. 

Bu sürecin şahidi olan sanat tarihçi ve araştırmacıların elinden çıkan makaleleri derleyen kitapta en tanınmış Pollock uzmanlarından biri olan Ellen Landau tarafından kaleme alınmış bir makale ve komedyen Steve Martin tarafından yazılmış bir önsöz de mevcut.

Pollock’un “Mural” eseri ve bu eserin üretim sürecine şimdiye kadar pek çok yayında referans verilmiştir. Eser, popüler bellekte yerini ise sanatçının hayatının anlatıldığı “Pollock” adlı filmde aldığı merkezi yer itibariyle elde etmiştir. Belli bir bakış açısına göre eser, hem Pollock’un kariyerinde hem de Soyut Dışavurumculuk tarihinde merkezi bir öneme sahiptir. Sadece pek çok isim onun açtığı yolda ilerlediği için değil, ayrıca sanatçının ‘sınır yok, sadece kenarlar var’ felsefesinin önemli bir somutlaması olduğu için de bu önemi korur.

What Art Is
Yazar: Arthur C. Danto
Basım tarihi: 11 Mart 2014

“Sanat eseri olmak ne demektir?” Ünlü yazar ve eleştirmen Arthur C. Danto, bu çok temel sorunun yanıtını bu kitapta arıyor. Danto, bu türde yayınlarda oldukça yaygın olan ve sanatın ne olduğunu tarif etmekten imtina ederek tanımın etrafından dolanma, olarak özetlenebilecek üslubu toptan reddederek sanatın tarif edilemez bir kavram olduğuna dair popüler kabule rest çekiyor. Bunun yerine evrensel olarak bir anlam ifade edebilecek bir takım karakteristik özelliklerin listesini yapıyor. Danto’ya göre bir yapıta bakarkenki yaklaşmınız ne kadar bir başkasınınkinden farklı olursa olsun, o eseri tanımlamaya giriştiğinizde ilk olarak kendisine referansta bulunduğunuz iki temel kriter söz konusu. Danto bunlardan biri için anlam (meaning), diğeri içinse anlamın somutlanmasına gönderme yapacak bir şekilde ‘embodiment’ yani ‘ete kemiğe bürüme’ kavramını kullanıyor. Bunlara ek olarak her izleyici tarafından eserin anlamlandırması aşamasında sürece dahil edilen, ‘yorum’ (interpretation) kavramını da bir ek kriter olarak ortaya koyuyor. Temelleri son derece güvenli bir biçimde postmodern kuram içine atılmış bu çıkış noktasının ardından Danto kolay takip edilebilir bir anlatı ve üslup içinde felsefe ve sanat tarihi içinde bir yolculuk yaparak ve farklı kuramlar arasında kurduğu çapraz referanslarla sanatın ne olduğuna dair üzerinde uzlaşılabilecek temel kriterlerin tesis edilmesi noktasında tartışmasını devam ettiriyor.

Plato’nun “Devlet”inde verdiği sanat tanımından başlayarak Andy Warhol’a kadar getirdiği bu çizgi üzerinde estetik üretimin evrenselliği ve iç bağıntıları üzerine bir araştırma yapıyor.

Art & Textile: Fabric as Material and Concept in Modern Art from Klimt to the Present
Yazarlar: Hartmut Böhme, Markus Brüderlin, Beverly Gordon,
Basım tarihi: 28 Şubat 2014

Bu son derece şaşaalı kitap, sanat ve zanaat arasındaki ilişkinin geçen yüzyıldan bu yana nasıl şekillendiği üzerine kapsamlı bir çalışma sunuyor. Gustav Klimt, Edgar Degas, Jackson Pollock, Eva Hesse, Chiharu Shiota, Sergei Jensen gibi sanatçıların eserlerini geçmiş yüzyıllarda üretilmiş kumaşlarla kıyaslıyor. Disiplinlerarası bir yaklaşımla yazılmış ve kapsamlı bir tartışma sunan bireysel makalelerden oluşan kitapta yer alan bölümlerde kumaş üretiminde kullanılan fikir ve malzemeler hakkında detaylı bilgi bulmak mümkün. Kitapta incelenen diğer sanatçılar arasında; Magdalena Abakanowicz, Anni Albers, Joseph Beuys, Louise Bourgeois, Sonia Delaunay, Lucio Fontana, Mona Hatoum, Josef Hoffmann, Mike Kelley, Kimsooja, Paul Klee, Peter Kogler, Piero Manzoni, Agnes Martin, William Morris, Robert Morris, Blinky Palermo, Sigmar Polke, Gerhard Richter, Yinka Shonibare, Sophie Taeuber-Arp, Dorothea Tanning, Lenore Tawney, Rosemarie Trockel, Édouard Vuillard ve Pae White var.

Art and the Second World War
Yazar: Monica Bohm-Duchen
Basım tarihi: 19 Ocak 2014

‘Art and the Second World War’, İkinci Dünya Savaşı gibi kritik bir dönemde, savaş ve modern sanat arasındaki karmaşık ve yer yer rahatsız edici ilişkiye dair bu denli kapsamlı ve uluslararası bir bakış açısıyla hazırlanmış ilk İngilizce yayın olarak sunuluyor.

Görsel zenginliği tartışmasız olan yayın, ilk olarak İspanya İç Savaşı’na reaksiyon olarak gelişen sanatı tartışarak başlıyor, zira bir görüşe göre İspanya İç Savaşı İkinci Dünya Savaşı’nın ilk savaşı olarak kabul ediliyor. Yani kitap, Picasso’nun “Guernica”sıyla açılıyor diyebiliriz. Devamında ise İkinci Dünya Savaşı’nda savaşan her ülkede, Japonya ve Çin de dahil olarak, üretilen resim, heykel, baskı ve çizimleri inceliyor. Bu son derece zorlayıcı seviyede geniş çerçeve içinde hem akademik niteliklerini koruyup hem de erişilebilir bir dil içinde anlatımını sürdüren kitap, savaş dönemi sanatını daha geniş bir kültürel, siyasi ve askeri bağlam içine yerleştirerek değerlendirirken, imgenin bireysel güç ve önemini ve bir birey olarak sanatçının bu süreçteki yerini de göz önünde bulundurarak çıkarımlarını sonuçlandırıyor.

Yazar Monica Bohm-Duchen, tartışmasını Picasso gibi büyük sanatçılarla sınırlandırmıyor. Tartışma konusu itibariyle görsel etkinliği ve geçerliği olan ama ismi çok az duyulmuş sanatçılar veya çok az bilinirliği olan işler de kitabın sayfaları arasında yer alıyor.

‘Art and the Second World War’, sadece sanat tarihiyle ilgilenenler için değil, askeri tarih veya siyaset bilimi, hatta kültürel çalışmalar gibi disiplinlerde çalışanlar için de kapsamlı ve benzeri olmayan bir karşılaştırmalı yapı içinde tasarlanmış bir kaynak niteliği taşıyor.