‘Marka’nın Binlerce Yıllık Tarihi “MADE in Roma” Sergisinde

Antik Roma’daki üretim, tüketim ve pazarlama ilişkisine ışık tutan bu bilgiler, bir antropoloji kitabının içine girmişsiniz gibi hissettiren “MADE in Roma - Antik Toplumda Üretim ve Mülkiyet Markaları” sergisinden geliyor. Üstelik bu sergi, doğasına en uygun mekânlardan birinde, dünyanın en eski alışveriş merkezi olarak da anılan Roma’daki antik pazar yeri Mercati di Traiano’da (Traiano Çarşısı) düzenleniyor. Roma Belediyesi Kültür Varlıkları İdaresi ve Zetema Kültür Projesi ajansı tarafından düzenlenen sergi, 20 Kasım 2016’ya kadar devam edecek.

Tuğlalar, cam ürünleri, ilaçlar, seramik çanaklar ve yağ lambaları, testi ve fıçılar, kurşun mermiler ve kölelere takılan bir boyunluğun da aralarında bulunduğu 150’ye yakın ürünün yer aldığı sergi, İtalyanca’da “işaretlemek” anlamına gelen “marcare” fiilinden türeyen “marca” (marka) kavramının sanayileşme öncesinde de ne kadar yaygın olduğunu gösteriyor. 

Ürünlerin menşeini, kim tarafından hangi malzemeyle yapıldığını gösteren bu markalar aynı zamanda Roma İmparatorluğu’nun geniş toprakları ve farklı etnisiteleri arasında bir ortak dil de teşkil ediyor. Damga ve imzalar, antik Roma’da aristokrat kadın girişimci ve tüccarların kayda değer ölçüde varlık gösterdiğini de ortaya koyuyor. Örneğin tuğlaların üzerindeki damgalardan, 150 kadar atölyeden 50’sinin sahibinin kadın olduğu anlaşılıyor.

Serginin son salonuna gelindiğinde ise ziyaretçileri, bugünün en tanınmış markalarından bazılarının logoları karşılıyor. Bugünkü logo tasarımında kullanılan formların antik Roma’daki damga kullanımıyla bağlantısı “marka şekil alıyor” başlığıyla ifade ediliyor. Ürünün logosunda kullanılan figürün akıllara üreticisini ve markanın kimliğini getirmesine yol açan, üreticiyle tüketici arasındaki en kısa iletişim yolu olan bu sembollerin binlerce yıllık tarihi olduğu vurgulanıyor. “Made in Roma”nın organizatörleri sergiden bahsederken: “MADE in Roma, antik çağlardan modern dünyaya pencere açan bir yolculuk” diyor.

Serginin fikir babası, Roma Belediyesi Kültür Varlıkları İdaresi Başkanı Claudio Parisi Presicce de markaların ilkel kullanımından bugünkü haline evrimini şöyle özetliyor:

“Markanın kökenleri antik çağlara dayanır. Markaların izleri, insanlık tarihinin şafağına kadar, ilkel zamanlarda hayvanların, el yapımı ürünlerin, takıların ve çanak çömleğin damgalanmasına kadar gider. Bugünkü hallerini almadan önce ise malzemeyi, nesneleri, hayvanları ve insanları sınıflandırmak için kullanılıyorlardı. Kızgın demirle damgalama işlemi, hayvanların mülkiyetini belirtmek için ya da hastalıklı olanları sağlıklı olanlardan ayırmak için kullanılıyordu. Köleler ve suçlular da aynı yöntem uygulanarak toplumsal açıdan damgalanıyorlardı. Nesnelerin işaretlenmesi tanınma ihtiyacına karşılık veriyordu ve insanların medeniyete ilerleyişinde ve sosyal yaşamında ona eşlik etti. İnsanın var olmasından bu yana markalar da vardır.”