Modigliani’nin Gecesi

2013 yılı kasım ayında Christie’s New York’ta gerçekleştirilen müzayedede, Francis Bacon’ın 1969 tarihli Lucian Freud’un Üç Eskizi (Three Studies of Lucian Freud) adlı triptiği 142,4 milyon dolara alıcı bulmuştu.[1] Böylece bir müzayedede satılan en pahalı yapıt statüsünü kazanan triptik, müzayedelerde elde edilen fiyatların hangi boyutlara ulaşabileceği konusunda büyük bir heyecan ve tartışma yaratmıştı.

2015 yılı mayıs ayındaysa, yine Christie’s New York’ta, bu kez ilk defa gerçekleştirilen özel bir müzayede söz konusuydu: “Looking Forward to the Past” (Geçmişi Heyecanla Beklemek). Küratörlüğünü, Christie’s’in Savaş Sonrası ve Çağdaş Sanat Bölümü’nün uzmanlarından biri olan Loic Gouzer’in yaptığı müzayedede, Pablo Picasso’nun 1955 tarihli çalışması Cezayirli Kadınlar, ‘O’ Versiyonu (Les femmes d'Alger (Version 'O')), alıcının primiyle birlikte 179,4 milyon dolara sahibini bularak bir müzayedede satılan en pahalı sanat yapıtı olmuştu.

Christie’s New York’ta gerçekleştirilen sansasyonel müzayedelere bir yenisi de geçtiğimiz kasım ayında eklendi. 9 Kasım 2015 gecesi Rockefeller Center’da gerçekleştirilen “Artist’s Muse” adlı müzayedede, Amedeo Modigliani’nin 1917-1918 yılları arasında tamamladığı Nu couché (Uzanmış Çıplak) adlı yapıtı yeni bir rekora imza attı. Kızıl renkteki bir kanepe üzerinde uzanmış nü bir modelin tasvir edildiği resim, Modigliani’nin Polonyalı hamisi Léopold Zborowski tarafından sipariş edilen bir dizi uzanmış nü çalışmasından biriydi.[2] Bu çalışmaların yer aldığı ve İtalyan sanatçının Paris’teki sanat galerisi Galerie Berthe Weill’de gerçekleştirilen ilk ve tek kişisel sergisi olan etkinlik, nü resimlerden birinin yer aldığı pencerenin önünde biriken kalabalık nedeniyle polisin dikkatini çekmiş ve serginin sona erdirilmesi talep edilmişti.[3]

Bugüne kadar müzayedelerde dokuz haneli sayılara ulaşmış yalnızca dokuz yapıt olduğu düşünüldüğünde, 100 milyon dolar gibi oldukça yüksek bir tahmini fiyatla alıcıların ilgisine sunulan eser, müzayedeye telefonla katılan Çinli işadamı Liu Yiqian tarafından satın alındı. Alıcının priminin de dâhil olduğu 170,4 milyon dolarlık satış bedeli, bugüne kadar bir müzayedede satılan en pahalı ikinci yapıt anlamına geliyordu.

Bir Modigliani yapıtına ait bir önceki müzayede rekoru, geçtiğimiz yıl Sotheby’s New York’ta gerçekleştirilen müzayedede kırılmıştı. Sanatçıya ait 1912 tarihli “Tete” adlı heykel, 70,7 milyon dolara satılmıştı.[4] Geçtiğimiz kasım ayında gerçekleştirilen “Artist’s Muse” başlıklı müzayededeyse açılış 75 milyon dolardan yapılmış ve teklifler kısa bir sürede 100 milyon dolarlık tahmini fiyata ulaşmıştı. Tekliflerin 120 milyon dolara ulaşmasıyla müzayedeye telefonla katılan alıcılar arasındaki mücadele kızışmış, 3-5 milyon dolarlık tekliflerle fiyat, tırmanışını sürdürmüştü. Bu sırada salondan gelen bir teklif tüm dikkatleri üzerine toplayacaktı: Güney Koreli sanat koleksiyoncusu Hong-gyu Shin’in teklifi 142 milyon dolardı. Shin, yazının başında sözü edilen ve Elaine Wynn tarafından 142,4 milyon dolar gibi o dönem için rekor bir fiyata satın alınan Bacon triptiğinin de teklifçileri arasındaydı. Salondan başka bir ses çıkmayınca, dikkatler yine telefonunun ucundaki alıcılara çevrilmişti. Toplamda dokuz dakika süren mücadelenin sonunda, Christie’s’in eğitim direktörü Elaine Kwok’un telefonun ucundaki Liu Yiqian, 152 milyon dolarlık teklifiyle Nu couché’nin yeni sahibi olacaktı. Christie’s’in yaklaşık % 12’lik alıcının primi de eklendiğinde yapıtın fiyatı 170,4 milyon dolara ulaşmış oluyordu.[5]

Çin’deki kültür devriminin en çalkantılı yıllarında Şangay’da büyüyen Liu, el çantaları satarak başladığı çalışma yaşamını, taksi şoförlüğü yaparak sürdürmüştü. 1980’li yıllarda Çin’in ekonomik alanda yaptığı açılımdan yararlanarak gayrimenkul ve ilaç sektöründe yer almaya başlayan Liu, bir yandan başarılı bir işadamına dönüşürken bir yandan da sanat koleksiyonculuğuna başlamıştı. Bugün Çin’in en bilinen sanat koleksiyoncularından biri olan Liu Yiqian, eşi Wang Wei’yle birlikte Şangay’daki iki özel müzenin de sahibi. Çiftin, gerek geleneksel gerekse çağdaş Çin sanatına ait yapıtlardan oluşan geniş çaplı koleksiyonu, 2012 yılında açılan Long Museum Pudong ile 2014’te açılan Long Museum West Bund’da sergileniyor. Koleksiyonunda yer alan en pahalı yapıt olacak Nu Couché’nin Çinli sanatseverlerle buluşacak olmasından dolayı oldukça mutlu olan Liu, söz konusu müzeleri yaşama geçirmelerinin altında da Çinli sanatseverlerin ülkeden ayrılmadan da nitelikli sanat yapıtları görebilmesinin önünü açmak olduğunu belirtiyor. [6]

Ancak söz konusu durumdan mutlu olmayanlar da var. Onlardan biri de Modigliani’nin doğduğu şehir olan Livorno’nun belediye başkanı Filippo Nogarin. Rekor kıran yapıtın artık özel bir koleksiyonda yer almasından dolayı sanatseverlerce görülemeyeceğinden endişelenen Nogarin, resmin İtalyan hükümetince satın alınması ve İtalya’da halka açık bir müzede sergilenmesini tercih edeceğini dile getirmişti.[7]

“Artist’s Muse”deki tek rekor Modigliani'ninki değildi. Amerikalı sanatçı Roy Lichtenstein'ın 1964 tarihli Nurse (Hemşire) adlı çalışması, 95,4 milyon dolara alıcı bularak Lichtenstein'a ait müzayede rekorunu kırdı. Paul Gauguin'in  Thérèse adlı heykelinin yaklaşık 31 milyon dolara satılmasıyla benzeri bir rekor Gauguin adına da kırılmış oldu. 34 yapıtın koleksiyoncuların ilgisine sunulduğu müzayedede, alıcı bulamayan yapıtlar da vardı. Örneğin, en az 30 milyon dolarlık teklif görmesi beklenen, Lucian Freud'un Naked Portrait on a Red Sofa (Kırmızı Kanepe Üzerindeki Soyunuk Portre), alıcı bulamayan 10 yapıttan biriydi.[8] Buna rağmen, 24 yapıtın satıldığı müzayedede ulaşılan satış hacmi, 440 milyon dolarlık beklentinin üstüne çıkarak, 491,4 milyon dolara ulaştı. Geçtiğimiz mayıs ayında, yine 34 yapıtın alıcıların ilgisine sunulduğu ve Christie’s adına büyük bir başarıya imza atılan “Looking Forward to the Past” (Geçmişi Heyecanla Beklemek) adlı müzayedede ise 705,8 milyon dolarlık bir sonuca ulaşılmıştı. Yalnızca 35 yapıtın sunulduğu bir müzayede olduğu göz önüne alındığında “Looking Forward to the Past”ta büyük bir başarıya imza atılmıştı. Nitekim Christie’s için tüm zamanların en başarılı müzayedesi olan Kasım 2014 - Savaş Sonrası ve Çağdaş Sanat Müzayedesi Akşam Seansı’nda 75 lotluk satışla 853 milyon dolarlık bir sonuç yakalanmıştı.

Amedeo Modigliani, henüz 35 yaşında tüberküloz nedeniyle yaşamını yitirmeden önce büyük bir mali sıkıntı içine girmişti. Paris’teki atölyesinde bulunan hemen her şeyi, yazar olan Sitwell kardeşlere satmayı düşünen İtalyan sanatçıya, bugünün parasıyla yaklaşık 5 bin doları denkleştiremedikleri için Sitwell kardeşler yardımcı olamamıştı.[9] Modigliani’nin satmaya çalıştığı tablolar arasında yer alması muhtemelen olan Nu couché, sanatçının ölümünden doksan beş yıl sonra 170,4 milyon dolar gibi rekor bir fiyata Çinli bir işadamı tarafından satın alındı. Acaba tüm bunları görebilseydi, İtalyan sanatçı neler düşünürdü? 

[1] C. Vogel, “Buyer of $142.4 Million Bacon Triptych Identified as Elaine Wynn”, New York Times, 15.01.2014

[2] http://www.christies.com/LotFinder/lot_details.aspx?intObjectID=5946114#features-articles

[3] E. Kinsella, “5 Fascinating Facts About the $170 Million Modigliani Nude at Christie's”, Artnet News, 9.11.2015

https://news.artnet.com/market/modigliani-nude-christies-nu-couche-359537

[4] J. Tarmy, “Modigliani Sculpture Sells for $70.7 Million at Sotheby’s”, Bloomberg Business, 5.11.2014

http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-11-05/modigliani-sculpture-sells-for-70-7-million-at-sotheby-s

[5] N. Freeman, “Christie’s ‘Artist Muse’ Sale Nets $491.4 M., Led by a $170.4 M. Modigliani, the Second-Highest Price Ever Realized at Auction”, Artnews, 9.11.2015 

http://www.artnews.com/2015/11/09/christies-artist-muse-sale-nets-491-4-m-led-by-a-170-4-m-modigliani-the-second-highest-price-ever-realized-at-auction/

[6] A. Qin, “Chinese Taxi Driver Turned Billionaire Bought Modigliani Painting”, The New York Times, 10.11.2015

[7] A. Martinez, “Mayor of Modigliani’s Hometown Says Pricey Painting Should Stay in Italy”, Observer, 13.11.2015

http://observer.com/2015/11/mayor-of-modiglianis-hometown-says-record-breaking-painting-should-stay-in-italy/

[8] C. Michaud, “Modigliani nude sells for $170 million”, Reuters, 10.11.2015

http://www.reuters.com/article/us-art-auction-idUSKCN0SZ0B420151110#2zY73q6Dr7WWLzGc.99

[9] C. Garcia, “Modigliani's 'Nu Couché' sells at auction for an incredible $170.4 million”, The Week, 9.11.2015

http://theweek.com/speedreads/587926/modiglianis-nu-couch-sells-auction-incredible-1704-million