Oksana Mas ve Deney Yapma Tutkusu

İstanbul’un sürprizlerini seviyorum. Bu mega kent o kadar büyük ve karmaşık ki burada neyle karşılaşacağınızı bilemiyorsunuz. Her ne kadar bu şehrin sanat dünyasında 15 yıldan daha fazla bir zamandır yaşıyor olsam da, devamlı olarak yeni sanatçıları, daha önce hiç fark edilmemiş sanat eserlerini ve mekânlarını keşfediyorum; çünkü şehrin sanat hayatı daimi bir akış içinde. Bugün sizlere, yakın zaman önce İstanbul’un sanat dünyasındaki günlük seyahatlerim sırasında karşılaştığım bir mekândan bahsedeceğim.

2014 yılından beridir faaliyette olmasına karşın, Artfactory’yi daha yeni ziyaret ettim. Elbette, Türkiye’de sanat işlerinin depolanması ve korunması konusunda uzman bir kuruluş olduğunu biliyordum. Yine de oraya gittiğimde, Artfactory’nin geniş ve iki katlı bir sergi mekânı olduğunu yeni keşfettim. Şu anda, küratörlüğü iyi yapılmış sergilemesiyle Ukraynalı sanatçı Oksana Mas’ın “Get Together” (Bir Araya Gelin) başlıklı kişisel sergisi, gösterimde bulunuyor.

Oksana Mas, resim, heykel, yerleştirme ve video alanlarında çalışan Ukraynalı bir sanatçı. Artfactory’deki serginin küratörlüğünü üstlenen ve İstanbul’daki gösterim için özel olarak basılmış olan geniş çaplı katalogda Mas’ın külliyatı üzerine muhteşem bir metin yazan Dr. Jeanette Zwingenberger’e göre Mas’ın işleri, malzeme ve teknik ile deney yapma tutkusunun yanı sıra tinselliğin ulu değerine olan inancından etkileniyor.   Bu yüzden serilerinin birçoğu Mandala biçim ve kavramına gönderme yaparken, diğerleri de insanoğlunun işbirliği ve birlikteliği üzerine. Oksana Mas’ın külliyatı, farklı sosyal içeriklerin ikonlarının karmaşık form ve anlam ağı oluşturduğu grafiksel çizimlerden oluşuyor. Bunun yanı sıra çok sayıda kişi tarafından boyanıp daha sonradan en küçük ve soyut biçimde birleştirilmiş olan binlerce tahta yumurtadan oluşan yerleştirmeler önemli bir rol oynuyor. 2011 Venedik Bienali’nde Ukrayna standındaki kişisel sergisinde olduğu gibi bazı yerleştirmelerde ünlü Rönesans tablolarındaki ikon ve figürleri piksel benzeri bir tarz ile betimlemiş. Neticede Mas’ın külliyatında, Casual Vibrations (Sıradan Titreşimler) ya da They are Among Us (Bizlerin Arasındalar) serilerinde olduğu gibi soyut figüratif resimlerin yanında hazır temele dayalı farklı malzemelerden nesne ve heykelleri ile videoları da bulunuyor. 

Yani Oksana Mas’ın işlerinin biçim ve teknik olarak çoğulcu olmasının yanı sıra anlam ve kavrama ilişkin çok boyutlu olduğunu kolayca anlıyoruz. Sanatçı dünyamızın karmaşıklığı ve çok kökenliliğinden etkileniyor. Burada gerçeklik, yayılan ve akışkan yapı olarak anlaşılıyor. Çok kültürlülük ile dünya vatandaşlığı ise farklı toplumların bir araya gelmesi için gereken tek yol olarak görülüyor. Günümüzün bu dev kaosu içinde Mas’ın işleri, insanların birbirleriyle olan ilgisinin nasıl olduğu ve çoklu kriz dönemlerinde şiir ile tinselliğin halen nasıl mümkün olabileceğine dair sorular soruyor.

Artfactory’deki “Get Together” sergisi, Mandala Dance (Mandala Dansı) ve They are Among Us (Bizlerin Arasındalar)’dan seçme resimleri, Sphere of Good (İyinin Küresi) ve Spiritual Renaissance (Tinsel Rönesans) serilerinden büyük bir yerleştirme ile Helium 3 (Helyum3) serilerinden birkaç heykeli de içeriyor. Serginin büyük bir bölümü geniş Mandala resimlerine adandığından mekanının üst katının çoğunluğu çarpıcı parçalara ayrılmış durumda. Bu parçalardaki salt görsellik, izleyenleri kendi özel optik büyülü dünyalarına çekmek için yeterli. Bu çalışmalar, belirli bir mesafeden bakınca, geometrik düzene göre yapılandırılmış gibi görünen geniş soyut resimleri andırıyor. Yakından incelediğinizde ise fırça darbeleri ya da boyanmış çizgilerin yerine binlerce küçük işaret ve biçimlerin çıkartmalar gibi arka fonu kapladığını fark edebilirsiniz. Yani, aslında Mas burada resim ve kolajın bir sentezini yaratıyor. Bu karmaşık düzenlemenin içinde biçimlerin meydan okuyan çatışması, parçaların yapı ve karakterini oluşturan dinamik bir etkileşim doğuruyor. Mas’ın estetiği, çoklu formların ve anlamların birleşimi üzerine kurulmuş durumda ve bunlar da onun işlerinde tek olabilecek biçimde bir araya geliyor. Bu görsel çok kökenlik, tüm farklılıklar ve güçlüklere karşın birlikteliğin mümkün olabildiğini temsil eden kavramsal anlamalarla bağ kuruyor. Burada, didaktik, polemik ya da kiç olmayan soyut bir seviyeden çok sosyal alternatifler ve olası ütopyalar öneren sosyo-politik bir yükümlülük göze çarpıyor. 

Mas’ın, genelde binlerce boyanmış tahta yumurtadan oluşan ve sanat üretiminin binlerce insanın desteği ile oluştuğu yerleştirmelerinde iş birliği ve birliktelik kavramı bir adım öteye geçiyor. Yumurta, dünya üzerindeki toplumlarda her zaman için çoklu anlama sahip. Yaptığı en temel çağrışımlardan biri yaşamın simgesi olmak ile ilintili. Mesela bu yüzden Paskalya zamanında bazı Hristiyan toplumları tahta yumurtalar boyar ve aile, dost ve komşuları ile paylaşırlar. Oksana Mas da bu geleneği çocukluğundan beri biliyor.

Yerleştirmelerde katılımcı boyutun önemi büyük. Mas ilk olarak yumurtaları binlerce kişiye dağıtarak onları istedikleri gibi boyamasını söylüyor. Yumurtalar geri geldikten sonra, yumurtaları daha büyük bir bütünlüğün parçası olacak biçimde büyük bir düzenleme içinde birleştiriyor. Burada birey ve toplum arasındaki bağlantı, sanat eserinin yapısı ve düzenlemesi ile temsil ediliyor. İzleyici yine belirli bir mesafeden sadece soyut bir biçim görüyor. Çalışmaya yaklaştığında ise parçaların özgün anlatımları ortaya çıkıyor. Aynı mikro ve makro arasındaki bağlantıda olduğu gibi yerleştirme de birliktelik fikrine gönderme yapıyor. Her şeyin hayat adı verilen büyük bir zincir ile birbirine bağlantılı olduğu gezegenimizde soyutlanmanın, yalnızlığın, boşluğun olmadığını sergiliyor. 

“Get Together” sergisinin üçüncü bölümü Helium 3 (Helyum3) serisinden heykellerden oluşuyor. Burada, büyük top biçimindeki formlar, sergi mekânının duvarlarına monte edilmiş ve sanki bu duvarların içinden çıkıyormuş gibi bir görünüme sahip. Bazılarının yüzeyi sadeyken diğerlerinin daha sivri yüzeyleri var. Her durumda bizler tarafından fark edilebilmek için mikro boyutlarından vazgeçen genişletilmiş mega hücrelere ya da süper atomlara benziyorlar. Yerleştirmelerin aksine, mekanın içerisinde özgürce dolaşabilmek için kendilerini birleştiren yapıdan kaçmış gibi görünüyorlar.

En son olarak da bir grup figüratif resim sergileniyor. Burada, Dialogue (Diyalog) (2006) gibi geçmiş serileri bulunuyor ve Mas’ın figüratif ve dışavurumcu resimlerinden Mandala serilerine nasıl geçiş yaptığına ilişkin bir işleve sahipler.

Sergide siyah resimlerden oluşan başka bir güzel seriyi de keşfedebilirsiniz. Her ne kadar sergilenen çalışmalardan çok farklı olsalar da daha güncel işlerdeki bu figür ve nesneler yine onun, insan ile dünya arasındaki ilişkiyi sorguladığı dünyaya ilişkin analitik bakış açısını işaret ediyor. Renklerin yokluğu ve yüzeyin en az biçimde tasviri, siyah renginin görsel gücünü ve kavramsal anlamının altını çiziyor. Belirli bir mesafeden çalışma monokrom bir görünüme sahip. Yakınlaştıkça biçimleri, çizgileri ve figürleri keşfediyorsunuz. Mas’daki mikro ve makronun resimsel ilişkisi ile uzaklık ve yakınlık, yine farklı sosyo-politik içerik ve anlamlara işaret ediyor. 

Dolayısıyla farklı serilerden çekici bir seçki ile “Get Together”, Oksana Mas’ın çalışmalarına güzel bir anlayış kazandırıyor. Aynı zamanda bu sergi, ziyaretçiye her şekilde öteki olana karşı düşman ve asosyal hale gelmiş olan dünyadaki sosyal birlikteliğin biçim ve olanaklarını önem ve ısrarla tartıştığı Mas’ın dünyasını keşfetme olanağı sunuyor. Yaşadığımız bu kasvetli zamanlarda çoğulculuğun çok boyutlu biçimi için yaptığı önerisi, adım adım yaklaştığımız karanlığa biraz da olsun ışık tutuyor.