Ölümsüzlüğe İnananlar Artık Ölümlü

*Camera obscura’nun icadıyla çıkılan yolda, artık bir imgenin kaydedilmesi saniyenin yarısı kadar bile etmiyor. Fotoğraf çekmek artık bir kültürden ziyade, gündelik yaşam formuna dönüştü. Bu kimilerine göre paha biçilemez bir hususken kimilerine göre ise “vah!” serzenişinin sebebi.

​Fotoğrafın gündelik hayata yerleşmesi sürecinde biraz evveliyata gidecek olursak, aslında ilk ortaya çıktığında bir belge olarak değerlendirildiğini görebiliriz. Var olmanın, var olanın ve var edenin kaydı olarak kullanıldığı dönemler bunlar. Askeriyelerde, hastanelerde, okullarda başlayan bu belgeler zamanla insanlığın kişiselliğini kaydetme ihtiyacıyla düğün fotoğraflarından, özçekim kültürüne kadar ulaşmış durumda. Tüm bu fotoğraflarda gördüğümüz devirler, kıyafetler, saçlar, sakallar, oturuşlar değişse de var olma hissinin gözlerdeki pırıltısı hep aynı kalıyor.

​Yusuf Murat Şen ise bu şevkle kendini imgeleştirmiş, varlığının kaydını tutturmuş insanların fotoğraflarına yeniden hayat veriyor. Sergide yer alan tüm fotoğrafların ortak noktası, bir zamanlar ölümsüzlüğe inananların artık ölümlü olması. Yusuf Murat Şen’in bir bitpazarını dolaşırken üzerinde “24 adet” yazan bir zarf bulması, bu serginin serüvenini başlatıyor. 1930’lardan kalma olan bu zarfın içerisinde, ölüm döşeğinde bir adam ve onun yanında, en nötr halleriyle refakat eden genç bir kadın ve çocuk bulunuyor. İbrahim Selim adlı Girit göçmeni bir fotoğrafçıya ait olduğu düşünülen seride yer alan bu fotoğraf, aynı zamanda sergiye de adını veriyor: “Fading Away”. Bu isim ise Fade Away adlı, 1858 tarihli fotoğraftan geliyor. Fotoğrafın sahibi, adını fotoğraf tarihinde duymamanızın imkânsız olduğu Henry Peach Robinson. Robinson için aslında tabiri caizse ilk foto – montaj erbabı diyebiliriz. Sanatçı, fotoğrafın gerçekçiliği üzerinde yaptığı kurgusal kompozisyonları bir araya getirerek, fotoğraftaki imgesel gerçekliği yeniden sorgulatmaya başlamış.

Yusuf Murat Şen “Fading Away” sergisinde, Robinson’dan bir asır sonra, “ıslak kolodyon” tekniğini kullanarak, başkasının gözünden çekilmiş ve var edilmiş fotoğraflar üzerinde yaptığı yorumlamalarla onlara yeni birer yüz veriyor. Sergide yer alan seriler Foto Kandiye ve Foto Turan arşivine ait fotoğraflardan oluşuyor. Foto Kandiye’nin geçmişi Akdeniz kıyılarına vuruyor ve böylece bize kadar ulaşıyor. Bu fotoğraf arşivinin anlattığı öyküleri asla tam anlamıyla bilemesek de, Foto Kandiye’nin soyağacı Necati Selim, Adviye Hanım, Şükrü Gürel gibi isimlere dayanıyor.

Şen, ne bu fotoğrafları çeken kişi ya da kişileri ne de fotoğraflarda yer alanların hiçbirini tanımazken, onlara kendi dokunuşuyla başka öyküler yazıyor. Tüm bunlar olurken aslında bir nevi bu fotoğrafı çeken fotoğrafçıyla da yüzleşmemizi sağlıyor, çünkü sergiyi gezerken bildiğimiz tek şey bu fotoğrafların oluşumunda yer alanların hiçbirini tanımıyor sadece tanıklık ediyor olduğumuz. Şen’in dokunuşuyla kazandıkları yeni birer kimlikleri olmasına karşın biliyoruz ki onlar tarihsiz fotoğraflar ve bu insanlar artık yoklar. Anı ölümsüzleştirmiş olsalar da o an artık bitti.

“Fading Away” sergisinin pozitif ve negatiflerden oluşan, manipüle edilmiş eserleri arasında dolaşırken şunu kavrıyoruz ki dijital ya da analog fark etmez, dünya üzerinde sayısız anın fotoğrafını çekebiliriz. Bir kaplanın nasıl can aldığından, mahremin en şehvetli anına, ölümden doğuma, savaştan çaresizliğe, umuttan huzura evrene bahşedilmiş her bir anın… Ancak fotoğraflara baktığımızda o anların her birini sadece görebiliriz, asla tekrar yaşayamayız.

"Fading Away" sergisi, 6 Mayıs tarihine kadar Versus Art Project'te görülebilir.

*Çevresindekilerin resmini ekrana yansıtan optik bir alet.