TEFAF Sanat Piyasası Raporu Bulguları

Limburg ilinin merkezi olan ve Maas Nehri üzerinde yer alan Maastricht kenti, Hollanda’nın en eski kentlerinden biri. Belçika’ya komşu olan bu kentte, her sene TEFAF (European Fine Art Foundation) Avrupa Güzel Sanatlar Vakfı fuarı gerçekleşiyor ve dünyanın en önemli sanat piyasası raporlarından biri yazılıyor.

Hollanda’nın bu tarihi kenti 30 senedir dünyanın önde gelen ünlü etkinliğine, 21. yy öncesi sanat ve antika satışlarına ev sahipliği yapıyor. Bu sene 29. kez gerçekleşen fuarın açılışı için mart ayının başında 10,000’den fazla VIP ziyaretçi Maastricht kentine akın etti. Sanat tacirlerinin organize ettiği Tefaf, tek çatı altında bu kadar büyük olması ve çeşitli kaliteli sanat eseri ve antikayı bir araya getirebilmeyi başarması açısından dünya çapındaki tek fuar. 20 Mart’ta sonlanan fuarda sergilenenler arasında eski Bronz çağ heykellerinden çağdaş mücevherlere kadar birçok çeşit bulunuyor.

Küresel Ekonomide Lüks Tüketim Sektörü ve Tefaf

Tefaf da diğer lüks tüketim sektörleri piyasaları gibi zorluklarla karşı karşıya. Küresel ekonomi Çin’deki büyümenin yavaşlaması ile kırılgan hale geldi. Lüks tüketim sektörünün aldığı darbeler sanat piyasasını doğrudan etkiliyor. Sanata olan talep düştü fakat talep düşse de fuardaki bazı şanslı tacirler yedi rakamlı satışlarla bu düşüşten etkilenmedi.

Tefaf, büyüklüğü ve kapsamı nedeniyle hem eski ustaların resimleri hem de antika objelerde diğer fuarlara göre geleneksel üstünlüğe sahip. 30 senedir adını yüksek rakamlı satışları ile duyuran fuar, müze küratörleri için ayrıca önem taşıyor. Getty, Metropolitan Sanat Müzesi ve Louvre gibi ünlü isimlerin küratörleri burada alım yapıyor. Tefaf’ın eski usta resimleri ve antikalardaki geleneksel gücü, ünlü müzelerin 250’den fazla küratörü için oldukça çekici. Özel koleksiyon yapan bireysel yatırımcıları düşündüğümüzde, onları daha çok haberlerde yer alan müzayede rekorları ile tanıyoruz. Özel koleksiyonlarda ağırlıklı olarak güncel sanat tercih ediliyor.

Eski Ustalara Yeni Keşifler

Eski ustaların resimleri piyasadaki zayıf bir bölümü temsil ediyor çünkü satış rakamlarına baktığımızda yükselişte olan yeni ve taze işler. Eski ustalar piyasasındaki asıl sıkıntı, malzemenin azlığı. Sanatçıları ölen eserlerin değerleri, sanatsal önemlerinden öte eserlerin sayısının gittikçe azalması, yani eski ustalar kategorisinin piyasaya kısıtlı arz sunması sebebiyle fırlıyor. Sayıları gittikçe artan müzeler ve bazı özel koleksiyonerlerin bu eserleri koleksiyonlarına katma çabaları nedeniyle bir kere parçayı satın alan elinden çok nadir çıkarıyor ve eski ustaların piyasadaki sayısı gittikçe azalıyor. Kimi özel koleksiyonerler kendi kişisel koleksiyonlarına katmayacak olsa bile eseri ünlü müzelere bağışlayıp, adlarını ölümsüzleştirmek için bu arza dahil oluyor. Tefaf tacirleri, bilinçli olarak eski usta resimlerinde arzı arttırmak için emek sarf ediyor ve yeni keşifleri yapmak için çabalıyor.

En dikkat çekici satışlar arasında Londralı tacirler Thomas Agnew’s tarafından 15. yüzyıldan Paolo Uccello’nun çarmıha geriliş tablosunun 5.5 milyon Euro’yu bulması vardı. Bu Floransalı sanatçının resimleri oldukça önemli ve açık piyasada henüz duyulmamış bir konumda. Agnew’s tacirleri, 1423 senesi civarı olan işi özel bir koleksiyondan almış. Uccello’nun Ortaçağ tekniği (akıl sağlığını perspektif çalışmaları nedeniyle kaybetmeden önceki) resmi, Rönesans sanatından önemli bir parça ve fuarın en üst seviyedeki eski usta işlerine alıcı bulup bulamayacağını ölçmek için bir araçtı.

1960 seneli Luca Giordano resmi “The Calling of Saints Peter and Andrew” ise Londralı tacir Colnaghi standında 2 milyon Euro’ya satıldı. Tablo, fuarın perşembe öngösteriminde az sayıdaki yüksek rakamlı eski usta satışlarından biriydi. 

Paris bayii Galerie Talabardon & Gautier ise kendi tanıtımlarına katkıda bulunacak çok iyi bir işle fuardaydı. Rembrandt’ın 1620’lerde daha ergenlikteki bir gençken yaptığı beş adet duyu resminden biri olan Koku adlı resmi gösterime çıkardı. Resim, New Jersey’deki bir açık arttırmada 200 bin Dolar tahmini fiyata sahipken, Amerikan milyarder Thomas S. Kaplan’a 2 milyon Dolar’a satıldı.
Resim, fuarda satışa açık olmasa da sergilendi ve büyük ilgi gördü.

Londralı tacir Fergus Hall da müzayedelerdeki beklenmedik çıkışlar yapan tacirlerden olarak gözüküyor. Fergus Hall, 2014 senesinde Sotheby’s’den İspanyol sanatçı Jusepe de Ribera tarafından yapılan 17. yüzyıl Herkül tuvalini 350 bin Euro’ya satın aldı ve tablonun değeriyle ilgili katalogda “Ribera ve atölye” yazmasının tablonun değerini yüzde 90 indirdiğini söyledi. Hall, tabloya çabaları ile değerini yeniden kazandırdı ve 3.4 milyon Euro’ya sattı.

Colnaghi eski ustalar satışlarında şanslı isimlerden oldu. İlk günkü yedi satışı yaklaşık 12 milyon Euro civarındaydı. Bu satışlar arasında 17. yüzyıl floral gerçek hayat Roelandt Savery resmi vardı. Resim, otoriteler tarafından övgü almış ve Sotheby’s George Gordon’dan “kendine ait bir sınıf” sıfatı ile Mauritshuis müzesine 6.5 milyon Euro’ya satılmıştı.

Bu örneklerden anlayabileceğimiz üzere, arz kısıtlı olsa da eski ustalar pazarında hâlâ keşifler yapmak, yeni ve daha önce keşfedilmemiş parçalar bulup onların satışlar gerçekleştirmek mümkün.

Tacirlerin satışlarının yedi rakamlı fiyatlara ulaşılabilmesinin ayrı bir sebebi de bazı ender işleri ilk defa bu fuarda sergilemeleri. Tefaf ziyaretçileri hem çok bilgili hem de çok varlıklı olduğu için tacirler bazı işlerini bu alıcılara saklamak için ilk defa Tefaf’ta satışa çıkarıyorlar

Tefaf Sanat Piyasası Raporu 

Tefaf’ın fuar haricinde ün yaptığı diğer alan da yayınladığı bir rapor. Tefaf, her sene endüstrinin en kapsamlı dünya müzayedeleri ve tacir alışverişlerinin genel değerlendirmesi olan bir Sanat Piyasası Raporu hazırlıyor. Bu seneki rapora göre 2015 senesinde küresel sanat satışları, 2014’te 68.2 milyar Dolar’dan 2015’te 63.8 milyar Dolar’a düşüşe geçmiş durumda. Basit bir hesapla satışlarda iki sene arasında %6,89’luk yani yaklaşık 7% oranında düşüş yaşanıyor.

Savaş sonrası ve çağdaş sanat bu 63.8 milyar dolarlık satış değerinin yüzde 46’lık kısmını (29,35 milyar Dolar) oluştururken, modern işler yüzde 30’luk dilimi buluyor. (19,3 milyar dolar) Avrupalı eski ustalar - bu sene Tefaf’a katılım gösteren 276 tacirden en az 50’lik özel bir kesim - sadece yüzde 4’lük kısmı (2.6 milyar dolar) alabildi.

Tefaf raporu 2015 sanat piyasasını savaş sonrası, çağdaş ve modern sanatın “çok yüksek fiyat seviyeleri”nde olması ile “yüksek oranda kutuplaşma” olarak tanımlıyor. İngiltere’de satışlar geçen genel olarak yüzde 9 oranında ve Çin’de yüzde 23 oranında azaldı, Amerika’daki yüzde 4’lük artış gerçekleşti.

Tefaf Amerika’ya Geliyor

Amerikan koleksiyoner ve müzelerin büyüyerek baskın konuma gelmesi etkisine karşılık olarak Tefaf geçen ay iki “mini Maastricht”in New York’ta Park Avenue Armory’de olacağını duyurdu.

Tefaf New York Sonbahar, daha çok tarihi işlere kendini adayarak, Ekim’de açılacak. Tefaf New York Bahar ise daha çok modern sanat ve tasarıma yönelerek Mayıs 2017’de olacak. İki etkinlik de yaklaşık 80-90 ziyaretçi kabul edebilecek.

Bu durum, New York sanat piyasası için harika bir haber çünkü Tefaf sektörde yer edinmiş, pazarda kendi payını edinebilmeyi başarmış, takdir toplayan bir kuruluş. Fakat akıllardaki asıl soru bu iki fuarın Maastricht’teki ana fuara nasıl etki edeceği. Bu sorunun cevabı için rakamlara bakalım. Hollanda’daki fuarın bu seneki 75,000 ziyaretçisinin 2,500’ü Amerikalıydı. Bu 2,500 insanın New York gibi sanat dünyasının önemli merkezlerinden birinde yer alan fuara gitmelerinden sonra, tekrar Hollanda’yı ziyaret ihtiyacı duyup duymayacakları şüpheli. Ayrıca iki ayrı konuda özelleşmiş iki ayrı fuarın da yapılması, alıcılara özel olarak istediklerini bulma rahatlığı açısından daha cazip gelebilir. Hem New York’taki yüksek rekabet ortamında fuara katılamayan tacirler için galerilerde sergi yapmak görünürlük açısından mükemmel bir şans.

Eksileri ve Artıları ile Tefaf

Tefaf, en son çıkan işleri almak için, çağdaş sanat alımı için uygun bir yer değil. Çağdaş sanatın popülerliğini ve piyasadaki yerini düşündüğünüzde bu önemli bir eksi oluyor aslında. Ayrıca New York’taki Asya Sanatı haftası ile de çakışması, Çin seramiğinin en iyi tacirlerinin fuara katılımına engel olabilir.

Tefaf, müze kalitesinde işlere denk  geldiğimiz ve fiyatlarla şaşırdığımız, rakamların da korkutucu olabildiği bir fuar. Örneğin 2.7 milyon Euro’ya Belçika’da online bir müzayede satın aldığı iş için, 12 milyon Euro isteyen tacirler olabiliyor. Söz konusu tacir Heribert Tenschert’in, Limbourg Brothers’ın 15. yy işi Très Riches Heures satışı.

Tefaf Satışları Analizleri - Antika ve Modern Satışlar

Bu seneki fiyatlar birkaç bin Euro’dan 18 milyon Euro’ya kadar yükseliyor. 18 milyon Euro , Amerikalı soyut sanatçı Cy Twombly işine ait. Bu fiyat, tek başına günümüzdeki antika ender işlerin varlığı üzerindeki çağdaş sanat baskınlığını göstermeye yetiyor aslında.

Tefaf Antika Satışları

Londra Tomasso Brothers ise 17. yüzyıl Romalı Horace ve Cicero’nun polikrom mermer büst çiftini 1.75 milyon Euro’ya sattılar. Antika Çin sanatının ünlü tacirlerinden Ben Janssens de iyi satış yapan isimler arasında. Alıcıları Amerikalı, Çin ve Avrupalı müşteriler. Fuarın ilk dört gününde 50 parçadan fazla sattı ve bunlardan sadece iki işin fiyatları Tang Hanedanlığı at seramiği 100 bin Euro ve  6 Han Hanedanlığı savaşçı seramiği 40 bin Euro civarında.

Tefaf Modern Sanat Satışları 

Fuarın 51 tacirlik modern tarafındaki birkaç istisnadan biri, ünlü Meksikalı ressam Frida Kahlo’yu temsil eden Uruguaylı tacirler Galeria Sur’du. Bir koleksiyoner tarafından konsinye edilen bu eserin fiyatı 3.5 milyon Dolar’dı. Ne yazık ki Kahlo alıcı bulamadı. 

Öte yandan, herkes tarafından tahmin edilebilir modern sanat satışları da gerçekleşti. Savaş sonrası Avrupalı Zero grubu sanatçıları birkaç senedir rağbet görüyor, gidenler hatırlayacaktır, Zero sanatçılarının bir sergisi de geçtiğimiz aylarda ülkemizde Sabancı Müzesi’nde gerçekleşti. Çivili işleriyle hatırlayacağımız Günther Uecker’nın çalışmaları sergilendi ve biri 2 milyon Euro’ya Avrupalı bir alıcıya satıldı.

Antika tacirleri arasında stoklarında hem modern sanat hem de antika tutan tacir sayısı artmaya başladı. Bu yeni stok tutma sisteminden kazanç sağlayan Bernard Shapero oldu. Andy Warhol’dan bir Ingrid Bergman baskısı satan Shapero, bu satıştan 85 bin Euro elde etti. Kağıt işleri bölümünün satışlarında da ilginç bir olay yaşandı. Ukraynalı avangart sanatçı Alexander Bogomazov’un işleri tek parça için 15 bin Euro’dan 1.5 milyon Euro’ya kadar alıcı buldu. Açılış gününde beşi satıldı ve ikisi Kröller-Müller Müzesi’ne gitti.