Tuhaf Tesadüflere Dayanan Karşılaşma Anları

Antik Yunan filozofu ünlü Demokritos “Evrende mevcut olan her şey rastlantının ve gerekliliğin meyvesidir” diyor. Peki her rastlantı aslında bir gereklilik üzerinden tekrar okunamaz mı? Okunabilir, eğer tarihi bir olaylar dizisi olarak görmekten vazgeçip, lineer zaman akışı algısının dışına çıkarsak.

Çalışmalarına Bosna Hersek’te devam eden sanatçı Radenko Milak ile Slovenyalı sanatçı Roman Uranjek’in rastlantılar sonucu bir araya gelen eserleri de tam olarak bunu yapıyor. IRWIN grubunun kurucularından ve sanatçılarından Uranjek ve Milak, DATES adını verdikleri ortak bir projeye başlayıp;  Milak’ın “365 Images of time” serisi ile Uranjek’in “At least one cross a day after 1.1.2002” projelerini biçimsel olarak yan yana yerleştiriyorlar. Sergi farklı yıllarda ama aynı günde gerçekleşen tarihi olayları, hiç var olmamış bir zaman ve mekânda spontan bir şekilde karşılaştıran kurgusuyla, tarihin rastlantısallığı üzerine düşünmeye ve tarihi yeniden yorumlamaya teşvik ediyor. 

Sergi açılışında sanatçılarla bir araya gelme fırsatı bulup onlara eserlerini bir araya getirme süreçlerini sordum. Anlattıklarına göre, ciddi bir arşiv taraması yapmışlar. Bir nevi bir içsel yolculuk olan arşive inme sürecinde; önce Milak’ın suluboya ile çalıştığı eserleri seçilip, sonra Uranjek’in farklı yıllara fakat aynı tarihe denk gelen çalışmaları eşleştirilmiş. İki farklı perspektifle, hem bağlamsal hem de estetik açıdan farklı noktalardan hareket eden eserler, zaman ve mekân algımızı tesadüfi ve herhangi bir mantığa dayanmayan seçimlerle karşı karşıya getiriyor. Sergi hem günü gününe tutulmuş bir günlük kadar öznel hikayeleri hem de dünyaya mal olmuş tarihi dönüm noktalarını yan yana inceleme potansiyelini barındırıyor. Karşılaşmalar üzerinden doğan bu potansiyel ise farklı noktalardan hareket eden eserlerin arasında bir gerilim yaratıyor ve bu gerilim aslında kendine içkin bir isyankarlık taşıyor. Gilles Deleuze’e referansla basitçe yorumlamak gerekirse; düşünce sadece karşılaşmalarla var olabilir.

Beni “Orada ne oldu?” ile “O zamanda ben neredeydim?” gibi sorular üzerinden rastlaşmaların tarihteki önemini sorgulamaya iten eserler, küratör Ali Akay’ın da seçimleriyle domino taşları gibi birbirini doğuran olayları aslında hiç gerçekleşmemiş bir tarihsel kurgu üzerinden düşündürüyor. Örneğin Duchamp’ın 2 Ekim 1968  tarihinde ölümü, Uranjek’in aynı tarihte kendi portresi ile oluşturduğu maskeli bir kahraman ile karşılaşıyor. Gezi’de ise tam her şey bitti dediğimizde Duran Adam’ın ortaya çıkışı, Uranjek’in 17 Haziran 2013’te bir basın mensubu olarak Basel Art Fair’a katılmasına denk geliyor. Bunun izleyicide yarattığı etki ise karşılaşmayla doğup, yine Deleuze’e referansla, bir düşünceye dönüşmeye ve bilgi, tarih, hafıza ve iktidarı zorlama potansiyelini barındırmaya başlıyor. Sergi 19 Kasım tarihine kadar KRANK Art Gallery’de görülebilir.