Zamanda Yolculuk Yaparken Hayaletlere Dikkat!

İstiklal Caddesi’nde bulunan Yapı Kredi Kültür Sanat binasının ikinci katında bu sıralar beyaz, ahşaptan boş masaların bulunduğu bir odanın içerisinde İngiliz bilim adamı William Henry Fox Talbot’ın 1839 yılında Birmingham’daki King Edward’s School’da açtığı dünyanın ilk fotoğraf baskı sergisi yer alıyor. Fotoğrafın icadının kamuya ilan edilmesinden yedi ay sonra açılan bu sergiyi yeniden yaratan Mat Collishaw, dijitalleşen dünyanın aygıtlarından yararlanıyor. Ziyaretçiler, günümüzde pek çok yerde karşılaştığımız VR gözlükler, kulaklıklar ve sırtlarına taktıkları çantalarla dünyanın en erken fotoğraf sunumlarından birini keşfedebiliyor. “Eşikler / Thresholds” mekânı dijitalle tamamlayan, zamanın gelip geçiciliğine meydan okuyan sanal bir gerçeklik sunuyor. Hatta görüntünün yanı sıra dokunma duyusunu da işin içine sokan Collishaw, sergisi için “Arttırılmış Sanallık” tabirini kullanıyor.

Talbot’ın 1898 tarihli bu sergisi görsel tarihin seyrini değiştirdi. Fotojenik çizim bilimsel bir zaferin yanı sıra bugün hayatımızın her alanına nüfuz eden video ve dijital fotoğrafın da yolunu açan bir olaydı. Talbot’ın açtığı yolda Collishaw’un bugünün teknolojik imkânlarıyla yarattığı bu oda da görme biçimimizdeki değişimin başka bir boyuta taşınmasını ispatlıyor. Bir görüntünün saatler boyunca süren kaydedilmesinin üzerinden geçen bunca yıldan sonra artık fotoğrafı elde etmek bir yana dursun anların arasında dolanabildiğimiz görüntüler elde edebildiğimiz bir yüzyıl yaşıyoruz. Her dönemin kendi imkânları çerçevesinde ilerlettiği görüntü kültürü belki ileriki yüzyıllarda hayal edemeyeceğimiz bir yere evrilecek.

​Collishaw’un yarattığı odada gezinirken ilk uyarı hayaletlere dikkat etmeniz, ikincisi ise şömineye çok yaklaşmamanız. Vitrinlere ve eşyalara dokunmanın serbest olduğu sergide dilerseniz fotoğrafları elinize alabilirsiniz bile. Sergide gezinirken bir anda kulağınıza gelen sesleri merak ederseniz cam kenarına gitmeniz yeterli. İçinde bulunduğunuz anı pek çok duyuyla pekiştiren sanatçı sesi de ihmal etmemiş. Talbot, Ağustos 1839’da fotoğraf sergisini açtığı sırada sokakta işçi örgütü Çartistlerin meşhur Çartist Bull Ring Ayaklanmaları başlamış. Bu sırada protesto gösterileri yapmakta olan Çartistlere ait duyduğunuz tüm bu sesler ve gördüğünüz görüntüler.

Dijital olanın hayatın tümünü kapsadığı günümüz dünyasında pek çok sergide ya da muhtelif mekânda VR deneyimi yaşayanların bu kez dokunabilecekleri masalar, bakabilecekleri bir pencere ve hissedebilecekleri bir sıcaklık da olacak. Collishaw’un eski bir zamanı yeniden yaratırken sadece görme değil dokunma ve işitme duyularını da katmasının sebebi insanın bir şeye inanması için bilmesi görmesinin yanı sıra onu hissetme isteği.

Collishaw’un kendi deyimiyle “bilimin tetiklediği teknolojik değişim sanatçılara dünyaya bakmak için kullanabilecekleri yeni araçlar verir”. Bundan 179 yıl önce döneminde devrim yaratan bir gelişme kaydeden Talbot’un fotojenik çizimlerini 179 yıl sonra içinde gezebildiğimiz bir gerçekliğin içine taşıyan Collishaw’un VR deneyimi bunu kanıtlıyor.

​“Eşikler / Thresholds” adlı sergiyi 29 Temmuz’a kadar Yapı Kredi Kültür Sanat binasında deneyimleyebilirsiniz. 

https://www.youtube.com/watch?v=4sNfc3QRjH8