“Narsistler Değişmek İsteyecek Kadar Kötü Hissetmezler”

Narsist Birinden Nasıl Kurtulursunuz? – Toksik İlişkileri Hayatımızdan Uzaklaştırma Rehberi‘nde farkındalığın, değişimin anahtarı olduğunu vurgulayan Dr. Sarah Davies, örnek vakalarla zenginleştirdiği bu çalışmasında narsisistik istismarın özelliklerini, toksik ilişki dinamiklerini, manipülasyon yöntemlerini açıkladıktan sonra odağını iyileşme yolculuğuna çeviriyor. Sağlıklı sınırlar tesis etmeye, öz bakım ve şefkatte derinleşmeye, özgüveni ve özsaygıyı yeniden inşa etmeye yönelik yol gösterici tavsiyelerde bulunduğu kapsamlı söyleşimiz için buyurun lütfen.

​Söyleşinin çevirisi Sedat Ulusoy’a aittir.

Travma terapistisiniz ve travma sonrası stres bozukluğu konusunda uzmansınız. Teknolojik gelişmeler, hız, iklim krizi, pandemi dönemi, savaşların olma biçimleri; tüm bu olup bitenlerle ilgili olarak travmanın tanımı değişti mi ya da yeni nesil travma tanımı gibi bir olgudan bahsedebilir miyiz?

Benim için travmanın tanımı nispeten basit... Bu kavramı, güvenlik veya emniyet duygumuzu tehdit eden ve bununla başa çıkma becerimizi zorlayan herhangi bir şey olarak tanımlıyorum. Bu tanıma göre, evet, bahsettiğiniz olguların hepsi güvenlik veya emniyet duygumuza yönelik tehditler olarak adlandırılabilirler.

Narsistik kişilik bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu. İkisin de sonu “bozukluk” kelimesiyle bitiyor ve bu durumla bağlandıkları için narsisizmin altında yatan asıl sebepler bir zamanlar yaşanmış olan travmalara bağlı olabilir mi?

Narsisizmin altında yatan nedenler, genellikle erken çocukluk dönemine dayanır. Araştırmalar, çocukluktaki bağlanma sürecindeki aksaklıkların ya da yaşanan çok erken ve önemli travmaların duygusal gelişim ve utanç sorunlarına yol açabileceğini göstermektedir- ki bu da narsistik kişilik bozukluğunun özünü oluşturmaktadır.

​Erken çocukluk döneminde yaşanan ihmal, narsistik kişilik bozukluğunun gelişimiyle ilişkilidir, ancak bu, hayata zor bir başlangıç yapan herkesin narsist olacağı anlamına gelmez. Çocukluk dönemindeki diğer parametrelerin yanı sıra duygusal gelişim ve utanç duygularıyla başa çıkma becerisi de bu konuda önemli rol oynayabilir.

Kitaba narsisizm kelimesinin anlamı, sonrasında mitolojik hikâyesi ve narsisizmi narsisizm yapan maddeleri sıralayarak başlıyorsunuz. Tüm bu paylaşımlardan sonra açık ve örtük narsisizmden bahsederek nasıl ikiye ayrıldıklarını anlatıyorsunuz. Örtük narsisizm için çok da bildiğimiz bir durum değil ve en tehlikeli, en dikkat edilmesi gereken davranış bozukluğu diyebilir miyiz?

Açık ve örtük narsisizm ya da aleni ve gizli narsisizm, narsisizmin iki ana türüdür. Açık olan narsisizmin fark edilmesi çok daha kolaydır. Burada genellikle filmlerde veya medyada tasvir edilen narsisizm türünü görürsünüz... Kibirli, aşırı özgüvenli ve karizmatik, büyüleyici bir manipülatör… Her ikisi de tehlikelidir, ancak açık olan türlerin fark edilmesi daha kolaydır. Kitapta anlattığım gibi gizli narsistler çok daha inceliklidir ve yüzeyde savunmasız, şefkatli veya yardımsever görünebilirler, ancak sonuçta herhangi bir narsist gibi kontrolcü ve istismarcı olma eğilimi gösterirler. Böylece fark edilmesi daha zor olabilir ve çoğu zaman insanlar sevgi bombardımanına ya da finansal veya duygusal destek gibi bakım vaatlerine kendilerini kaptırırlar. Örneğin, gizli narsist bir partner finansal işlerle ilgilenmek için ısrarcı olabilir. Bu bir yandan yardımsever ve destekleyici gibi görünmesine sebep olsa da, asıl amacı karşısındaki kişinin mali açıdan tamamen ona bağımlı olması olabilir. Ve bu insanın harcadığı ya da biriktirdiği tüm parayı izleyip kontrol etmesi kişiyi savunmasız bırakabilir. Birçok insan, karşılarındaki insanın gizli bir narsist olduğundan şüphelenmeden önce zaten onunla ilişkilerini epey ilerletmiş oluyorlar.

Kitabın isminin neden bir soru cümlesi olmasını istediniz? Buradan yola çıkarak sizi bu kitabı yazmak için masanızın başına oturtan sebepleri ayrıca merak ediyorum. Vakalarda artış mı var ya da tedavi bu çağın şartları nedeniyle zorlaştı mı?

On yılı aşkın bir süredir insanların narsistik istismardan kurtulmalarına yardımcı olmak için çalışıyorum ve bu süre zarfında bu konunun çok fazla bilinmediği ya da anlaşılmadığı bir süreçten şimdi ana akımda çok fazla tartışıldığı bir zamana geçtiğimizi gördüm. Daha fazla farkındalık olması yararlı olsa da, bazen mevcut bilgiler bilimsel olarak doğru olmayabiliyor. Bu nedenle, bu alandaki uzmanlığımı paylaşmak ve herkesin kendi zamanında okuyabileceği pratik bir iyileşme yol haritası sunan bir kitap yazmak istedim.

“Bir narsisti değiştiremezsiniz, ama onunla nasıl başa çıkabileceğinizi öğrenebilirsiniz” diyorsunuz. Narsistleri değiştirebilmek neden mümkün değil?

Narsisizmin temel patolojisi derin köklere sahiptir. Psikolojik ve davranışsal değişimi sağlamak için iki temel şeye ihtiyaç vardır. Bunlar kişinin kendisine karşı dürüst olabilmesi, gerçek anlamda kendini yansıtabilmesi ve öz farkındalığa sahip olabilmesidir. İnsanlar kendilerini yeterince kötü hissettiklerinde değişim için motive olurlar. Yaptıkları bir şey ya da içinde bulundukları bir ilişki onlar için iyi olmadığında ya da onlara zarar verdiğinde. Genellikle kendimizi yeterince kötü hissettiğimizde değişmek için gerekli motivasyonu buluruz. Narsistler diğer insanlar gibi pişmanlık ya da empati hissetmezler. Bunu anlamak önemlidir. Narsistler değişmek isteyecek kadar kötü hissetmezler kendilerini ve asla hissetmeyeceklerdir!

​Narsistler aslında gerçekten empati kuramazlar ve pişmanlık hissedemezler, kendilerine karşı dürüst ve gerçek bir değerlendirme yapamazlar. Kendilerine bakamadıkları için, herhangi bir sorunun başkasının hatası ya da başa çıkması gereken bir sorun olduğu fikrine saplanıp kalırlar. Bu nedenle başkalarını suçlar ya da ayıplarlar ve diğer insanlara değişmesi gereken ya da yardıma ihtiyacı olanın ONLAR olduğunu söylerler. Değişmek için hiçbir motivasyonları yoktur. İstediklerini elde etmek için başkalarını kontrol etmek ve manipüle etmek işlerine gelir.

En önemli aşama narsist bir istismara maruz kaldığını anlamak mı yoksa anladıktan sonra yapılacak olan aşamalar mı?

Bence ikisi de. Ancak her ikisi de el ele gitmelidir. Farkına vardıkları hâlde bu konuda hiçbir şey yapmayan ve yıllarca, hatta on yıllarca aynı yerde takılıp kalan bazı insanlar gördüm.

​Narsistik istismara maruz kaldığınızı fark etmek çoğu zaman kişiyi harekete geçirmeye yetecek kadar acı vericidir. Ancak durum her zaman böyle değildir ve kişiyi harekete geçmekten alıkoyan şeyin ne olduğunu düşünmesi önemlidir.

Kitabın en dikkat çekici bölümü “Fantezi ve Gerçeklik” bölümüydü. İlk olarak gerçeklikle bağımızı konuşmak istiyorum sizinle. Çağımız düşünüldüğünde narsist biriyle ilişkimiz var veya yok gerçeklikle kurduğumuz ilişki çok da sağlıklı değil aslında öyle değil mi?

Bence ilişkiler söz konusu olduğunda, bazı insanlar çok romantik fikirlere sahip olabiliyor. Filmlerdeki gibi. Bir narsist ilişkinin başlangıcında, potansiyel partnere sıklıkla aşk bombardımanı yapar. Bu, kişiyi hediyelere, ilgiye ve iltifatlara boğdukları periyottur. Bunu işe yarayıp yaramadığını görmek için yaparlar, böylece ihtiyaç duydukları ilgiyi onlara vermeniz için sizi manipüle edebilirler. Bu aşamada içinde olunan ilişki, her şeyin mükemmel ve güzel olduğu, olması gerektiği gibi olduğu, harika, mutlu, süper romantik ve bir filmden çıkmış gibi bir ilişki görünümüne sahip olabilir. Ancak bu çok temelsizdir ve gerçekçi değildir. Bundan sonraki aşamalar giderek daha fazla kontrol ve istismar içerir. Bu çok ince bir şekilde başlayabilir ve yavaşça gelişebilir. Ancak o zaman da birçok kişi ilişkinin ilk aşamalarındaki yüksek duygulardan dolayı uyarı işaretlerini kaçırır ya da görmezden gelir. Bu ciddi bir sorun olabilir ve bu nedenle ayakları yere basmak ve ilişkiyi, onların nasıl davrandığını, size nasıl davranıldığını ve çoğu zaman kendinizi nasıl hissettiğinizi gerçekçi bir şekilde değerlendirmek çok önemlidir.

“Fantezi ve Gerçeklik” bölümüyle ilgili konuşmak istediğim ikinci mesele; narsist mi yoksa narsisizme maruz kalan mı gerçeklikten daha kopuk?

Bu harika bir soru. Narsistin kendine ait bir gerçekliği vardır ve onlar için önemli olan tek şey budur!
​Bu nedenle onları başka bir şeye ikna etmeye çalışmak ya da fikirlerini değiştirmelerini sağlamaya çalışmak boşunadır. Onların kendi gerçeklikleri vardır ve bu gerçeklik muhtemelen sizin ya da başkalarının gördüğü gerçeklik değildir. Ancak, görmek istemedikleri ya da göremedikleri bir şeyi görmelerini sağlayamazsınız. En iyisi onları kendi gerçeklik versiyonlarıyla baş başa bırakmak ve kendi gerçekliğinize güvenerek olgunlaşmaktır.

Kişisel deneyimlerinizden de örnekler veriyorsunuz. Ve birçok vakadan da bahsediyorsunuz. Maruz kalan için iyileşmek ne kadar mümkün? Bu iyileşme aşamasında özgüven ve özsaygının hangi yöntemler kullanılarak sağlanması gerekiyor?

İyileşme kesinlikle mümkündür ve böyle bir tecrübenin getirdiği kişisel gelişim, daha sağlıklı ve daha ödüllendirici ilişkilere doğru ilerlemenize yardımcı olabilir.

​Öz-şefkat, kendinize karşı nazik ve bağışlayıcı olmak çok önemlidir. İlişkiler kendinizle olan ilişkinizle başlar ve kendinize karşı nazik olmak, kendinize iyi bakmak, kendi istek ve ihtiyaçlarınızı fark etmek ve bunlara dikkat etmek, kendinize gerçekten değer verdiğiniz birine davrandığınız gibi davranmak iyileşmenin temel bir parçasıdır.

Kitabınız iyileşme, toksik bir ilişkiye maruz kaldıktan sonra tüm olup bitenden kurtulma, yeniden hayatla barışmak yönünde fakat ben şunu da merak ediyorum: Asıl narsist birinin iyileşmesi sağlanabilir mi?

Narsistler kendilerini gerçekten oldukları gibi göremezler, bu nedenle sorunun kendilerinde olduğunu ya da yardıma veya iyileşmeye ihtiyaç duyduklarını genellikle kabul etmezler. Bunun yerine, başkalarına sorunlu olanın onlar olduğunu ve yardıma ihtiyaçları olduğunu söyleme olasılıkları daha yüksektir.

​Narsisizmi tedavi etmek çok zordur. Narsistler nadiren değişirler. Bunu yapacak öz farkındalığa ya da motivasyona sahip değildirler.