Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi Arşivi Sergisi: “Başka Kayda Rastlanmadı”

Salt’ın Kadir Has Üniversitesi iş birliğiyle 2018 yılından bu yana yürüttüğü Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi Arşivi çalışmaları kapsamında hazırlanan “Başka Kayda Rastlanmadı: Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi Arşivi” sergisi 29 Ekim’e kadar Salt Galata’da sanatseverlerle buluşuyor.

Tarihçi ve romancı Reşad Ekrem Koçu’nun (1905-1975), ömrünün büyük kısmını adadığı “İstanbul Ansiklopedisi”nin yayımlanmamış bölümlerine ışık tutan “Başka Kayda Rastlanmadı” başlıklı bu sergi Salt Galata’nın katlarına yayılarak kapsamlı bir arşiv çalışması sunuyor. Sergi, Koçu hayattayken ancak G harfine kadar basılabilmiş İstanbul Ansiklopedisi’nin Z harfine kadarki ciltlerinin tasarım aşamasında kalan maddelerini arşiv malzemeleri üzerinden takip ediyor. Metin taslakları, kupürler, kolaj ve çizimlerin oluşturduğu malzeme, kendi ifadesiyle İstanbul’un “muazzam kütüğünü” çıkarma amacıyla yola çıkmış Koçu’nun tarih yazımındaki ayrıcalıklı konumunu izleyiciye sunuyor.

“Başka Kayda Rastlanmadı” başlıklı bu sergi, içine yerleştiği Salt Galata’yı kentsel bir odak olarak ele alıyor ve malzeme seçkisini Galata semti etrafında kurgulanan bir çerçevede sunuyor. Koçu’nun 19. yüzyıl başlarından 20. yüzyıl ortasına uzanan bir zaman diliminde Galata ve yakın çevresine dair yarattığı müstesna kent imgesini ve sakinlerini gündeme getiriyor. Söz konusu yapıyı çevreleyen kentsel mekânda bir asır yaşamış olan “ayaktakımının”, İstanbul’un geleneksel mahalle düzeninin dışında yaşayanların Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi Arşivi’ndeki izlerini sürüyor. Bazı maddelerin sonunda yer alan “hakkında başka kayda rastlanmadı” ibaresi ise resmî tarih yazımının dışına çıkılan noktaya işaret ediyor; başka yerde kaydı olmayanların şehrine bakıyor.

Mimarlık tarihçisi Bülent Tanju, araştırmacı Cansu Yapıcı, Salt’tan Gülce Özkara (Programlar Sorumlusu) ve Masum Yıldız (Arşiv Uzmanı) tarafından, Emirhan Altuner (Tasarım ve Prodüksiyon) ile Kadir Has Üniversitesi iş birliğinde hazırlandı bu sergi. Ayrıca sanatçı Cem Dinlenmiş ise sergi kapsamında İstanbul Ansiklopedisi’nden yola çıkarak yaptığı illüstrasyonları ile katkı sağladı. Salt’ın İstanbul Ansiklopedisi üzerine Kadir Has Üniversitesi ile birlikte yürüttüğü arşiv ve araştırma projesi, 2018 yılında Salt Araştırma ve Programlar Eski Direktörü Meriç Öner ile mimar-akademisyen Arzu Erdem tarafından başlatıldı.

​29 Ekim 2023’e dek devam edecek “Başka Kayda Rastlanmadı: Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi Arşivi” sergisi paralelinde, Kadir Has Üniversitesi’nin yaklaşık 40 bin ögelik bir belge grubu hâlinde devraldığı arşivin dijital ortama aktarılarak çevrim içi erişime açılması planlanıyor. 19. ve 20. yüzyıl İstanbul’una farklı bir bakış açısı getirmeyi amaçlayan sergi ve arşiv projesine, çeşitli disiplinlerden araştırmacıların katkılarıyla hazırlanan bir e-yayın da eşlik edecek. Sergi kapsamında düzenlenecek etkinlikler saltonline.org ve Salt’ın sosyal medya kanallarından duyurulacak.

​Yaşamını tarih tutkusu ve bilgisi ile ürettiği metinlerden kazanan Reşad Ekrem Koçu, sayısız dergi ve gazete yazısına, tefrikalara ve kitaplara imza atmıştır. Koçu'nun bilinen kitapları ile tefrikalardan derlenen eserlerinin günümüzde tekrar yayımlanmasını yıllardır Doğan Kitap üstleniyor.  Reşad Ekrem Koçu'nun 29 kitabı Doğan Kitap tarafından yayımlandı ayrıca yayınevi eski tefrikalardan derlenen yeni kitaplarını da yayıma hazırlamaya devam ediyor.