Doğanın Özüne Dair Fikirleri Doğada Bulunmayan Bir Formla Sunmak

1960’lı yılların başında, “Arazi Sanatı”, “Yeryüzü Sanatı”, “Ekolojik Sanat”, “Toprak Sanatı” kapsamında değerlendirilen yerleştirmelerden, heykellerden ve mekânsal müdahalelerden farklı olarak, 1980 sonrası Doğu’da, Doğulu bir yaklaşımla ortaya çıkan doğa sanatı hareketi, “Doğa Sanatı Küp Sergisi”nin ana temasını oluşturuyor. Doğa sanatı hareketini kısaca tanımlamanın sergiye konu olan eserlerle ilişki kurabilmek için kaçınılmaz olduğunu düşünüyorum. 

YATOO, 1981 yılında Güney Kore’deki Gongju şehrinde bir grup genç sanatçının alan odaklı doğa sanatı hareketi olarak başlıyor ve kısa sürede tüm dünyaya yayılıyor. Doğa görüşüyle açık bir kimliğe sahip organizasyon, görsel sanatlar alanında üretimini sürdüren, doğayla bütünleşen ve uyum içinde olmayı amaçlayan, pek çok disiplinden sanatçıyı bir araya getiren yaklaşık 40 yıllık tarihe sahip bir oluşum olarak karşımıza çıkıyor.

Bu anlayışı benimseyen YATOO üyesi sanatçıları, doğayla diyaloglarını, doğayla bir olmak üzerine kurguluyorlar. Doğa sanatı uygulamalarında sanatçı, doğal çevreyi ve sunduklarını kullanıp, yapısına müdahalede bulunarak oluşturduğu değişimle, doğal olanın özüne dair temel unsuru sorguluyor. Bazı sanatçılar doğayı, soyutlamacı bir yaklaşımla ele alıyor ve doğada gördüğü her şeyi sanata dönüştürme çabasına giriyor. Akla gelebilecek her türlü doğal malzemelerden (taş, toprak, ağaç, vb.) yola çıkarak, soyut biçimlerde heykeller, enstalasyonlar oluşturuyorlar. Bazılarının ise bedenini kullandığı, performatif anlatım pratiğiyle doğayla bütünleşme çabasına girdiğini görüyoruz. Bu yaklaşımlarıyla, doğanın özüne inmeyi amaçlıyorlar; aynı zamanda doğadaki canlı varlıkların zaman olgusu içinde işleyişini ve içselliğini kavramak amacıyla da üretimlerini sürdürüyorlar. Açık alanlarda gerçekleştirilen ve doğa koşullarında zaman içinde yok olan bu çalışmaları eş zamanlı izlemek genellikle mümkün olmadığından, sanatçılar çalışmalarını fotoğraf veya video çekimleri ile kayıt altına alıyor ve ancak bu şekilde sergileyebiliyor. 

YATOO, her sezon farklı ülkelerden sanatçıların katılımıyla gerçekleşen, etkinlikler, doğa sanatı sempozyumları, konuk sanatçı programları ve bienaller ile hareketin tüm dünyaya yayılmasını amaçlıyor. GNAP Global Nomadic Art Project – Göçebe Sanat Projesi kapsamında 2004 yılından beri düzenlenen Geumgang Nature Art Bienalle (Geumgang Doğa Sanatı Bienali)’nde yer alan sergi Kore’nin Gongju şehrinde bulunan Geumgang Sanat Merkezi’nde 9 Haziran - 9 Ağustos 2020 tarihleri arasında izleyiciyle buluştu. 

Sergide, doğada karşılaşamayacağımız bir form olan küplerle doğaya dair fikirlerini sunan sanatçıların eserleri yer aldı.  Galeri mekânına yayılmış 12 santimetrelik 300’e yakın küpü görünce, her bir sanatçının biricikliğiyle evrilen doğaya dair fikirlerinin bu formda sunuluyor oluşu, ilk bakışta biçimlendirme açısından sınırlandırılmış gibi görünse de eserlere ve ne söylediklerine odaklanıldığında anlatım pratikleri ve malzeme çeşitliliğinden doğan zenginliğin farkına varılabiliyor. Bazı sanatçılar doğada bulunan doğal malzemelerle, bazıları ise yapay malzeme kullanarak işlerini oluşturmayı tercih ediyor. 

Çevre kirliliği, ekolojik sorunlar, iklim değişikliği, küresel ısınma gibi ortak meselelere dikkat çekmeyi amaçlayan ve 2017 yılından bu yana düzenlenen “Doğa Sanatı Küp Sergisi”nde 15’i Türkiye’den olmak üzere, 39 ülkeden 227 doğa sanatçısı yer aldı. Sergiye Türkiye’den katılan ve eserleri aracılığıyla doğayla ilgili sanatsal mesajlarını paylaşan sanatçılar arasında Aytuğ Aykut, Banu Yücel, Buse Mutan, Esra Ertuğrol Tomsuk, Fatma Başoğlu, Gülşen Şefika Berber, İrem Bilgi, Mine Değirmenci Aydın, Refa Emrali, Şehriban Köksal Kurt, Sema Okan Topaç, Serdar Aydın, Sevgi Avcı, Tuğçe Aytürk ve Varol Topaç bulunuyor. 

Not: Bu yazının hazırlanmasında YATOO arşivinden yararlanılmıştır.