Görüntü Mekanlarında Varoluşsal Şaşkınlık

Sanat pratiği artık özerk ya da orijinal bir formun peşinden gitmektense, varolan formları remiksliyor, programlıyor, alıntılıyor, manipüle ediyor ve bunları gösterge ve anlamlardan oluşan devasa veri stokları olarak görerek yeni bir ağ içine yerleştiriyor. Bu yaklaşım Bourriaud’un çok öncesinde öne sürdüğü gibi kültürün tüm kodlarına, günlük yaşamın tüm formlarına hevesle sarılma ve onları işlevsel hale getirme meselesidir. Sanat işi artık klasik mitsel bir öykünün nihai varış noktası değil, sonsuz kullanım/etkinlik kültürü içinde yazılmış hikayelerden kolajlanmış bir hikayenin yalnızca bir “an”ı gibi işlev görüyor. Bourriaud’un da dediği gibi “DJ’lerin, web sörfçülerinin, postprodüksiyon sanatçıların etkinliği, yeni bilgi kartografyaları üreterek kültüre bir senaryo yansıtmak”, dolayısıyla yeni olası senaryoları tetikleyecek bir anlatı sistemi önermek gibi görünüyor. 

Sosyal formların en etkili kataloğu olarak interneti senaryolarının uzamı olarak kullanan Berkay Tuncay da görüntü mekanlarının kesinti ve sürekliliklerinin doğasını inceliyor, belirli bir dönemin alışkanlıkları, normları, tavırları, yaşam dünyası ve kurallarını “geçici bir biçimde” masseden ve yönlendiren kodlarla ilgileniyor, deşifre ediyor. Sanatçı, kimi zaman basit ve zahmetsiz, kimi zaman karmaşık ve düzensiz bir yönelimle gerçekleştirdiği bu deşifrelerde, belirli bir sürecin kesintili uğrağı (moment) olarak “şimdi”nin kişisel kesitlerini alıyor. Danto’nun pop-art üretimlerine ithafen “ortak kültür deneyiminin nesne ve ikonları, tarihin mevcut anındaki ortak zihniyetin ortak donanımları” olarak tanımladığı yönelimin güncel bir versiyonu Berkay Tuncay’ın Gaia Galeri’de gerçekleşen sergisinde karşımıza çıkıyor. Tuncay, herkesin bildiğini başkalaştırmak yoluyla sanat alanına aktarıyor, tam da bu noktada sanatın başkalaştırmak yoluyla sıradan olana aşkınlık kazandırması gücüyle de aynı anda çarpışabiliyor. “Hayat, Sen Sevimli Kedi Videoları İzlerken Başından Geçenlerdir” başlığıyla pratiğinden tutarlı bir panoramik seçki düzenlemiş olan sanatçı, serginin izlenme kurgusundaki akışla da üretimleri arasındaki ilişkileri ve bağı ortaya çıkarmaya yönelik bir harita oluşturuyor.

Berkay Tuncay, “Gangnam Style” video klibini iki ayrı farklı zaman diliminde referans alarak (ilki üç yıl önceki, ikincisi ise bu serginin hazırlık aşamasında alınan rakamlar), 2.5 milyarı geçen izlenme oranını anıtsal birer heykele dönüştürüyor. Sürecin takibi, kullanılan fontun ya da görsel tasarımın nüans içeren değişimleri bile aslında bu nafile çabanın imkansızlığı üzerine bir belge halini alıyor. Sanatçının ekranlar dünyasına işaret ettiği diğer bir işi de O Garip An, British Library’nin online dijital kitap bankasından alınmış 19.yy manzara deseni önünde, günümüz instagram jesti olarak “Hot-dog legs”e referans veren kolajı. İnstagram algısının yarattığı bu imgenin aslında zihnimizde değişmez gerçeklik yanılsaması oluşturabildiğini ancak bir süre sonra bunların birer bacak değil de gerçek birer sosis olduklarını anladığımızda yaşıyoruz. “Mükemmel olmanın mümkün olmadığını anladığın o garip an” diyor sanatçı… Anonimleştirerek temsiliyetten uzaklaştırdığı webcam kızlarının birer uzvu haline gelen klavyelerin siber “iletişim”deki aracı konumları, fotoğrafik imajlarda birer yükleme hatası olan gri şeritlerin temsilden uzaklaştırdığı aile portrelerindeki tekinsiz aynılaşma durumlarıyla sanatçı, sistemin gediklerine işaret ediyor. Sanatçının, Cite Des Arts misafirlik programı döneminde ürettiği Louvre piramidinin önünde aynı pozu vermeye çalışan turistler videosu da yine sistemin “hata”larının sanatçının bakış açısında belirginleştiği bir an yakalanıyor. Figürlerin, piramidin tepesini tutuyor gibi yakalanmak istedikleri bu kurgusal fotografik anların nasıl da farklı bir perspektiften bakıldığında anlam kayması yaratabileceğinin altı çiziliyor. 

Beğeni kültürü, rastlantısallık, keyfilik ve “veri” dünyasına referans veren diğer bir çalışma da en fazla “dislike” edilmiş Youtube videolarının ilk 26’sını Mikado çubuklarında görselleştirdiği yerleştirme oluyor. Tuncay’ın serginin genelinde uyguladığı görsel arkeolojide, pop-ikonları, webcam kızları, palmiyeler, bacaklar, gün batımı gibi imajlar bir tür yeni imge dünyasının ilk katmanlarından çıkarılan buluntular gibi işliyor. “Kopyala-kombine et-dönüştür” etkinliğinin yansıması olarak sergide yer alan fotoğraflar, gif-video, bayraklar, kolajlar ve t-shirtlerde izlenen bu dağarcık, pop-uplar, yönsüz görüntü akışları, sanal mekan-zaman algısı, küresel pazar çılgınlığı, cinsellik ve fantazi ekonomisi, robot olmadığımızı kanıtlamaya çalıştığımız kimlik doğrulama sistemleri, güzellik/mükemmellik algısının bozumu, gerçeklik kurgusu, dezenformasyon gibi aslında sistemin “hataları”ndan anlam bulan ironik-estetik dili kullanıyor.

Dijital perspektifin, çağdaş sanat alanında çalışan sanatçılara güçlü ve yeni yaratıcı ifade kaynakları sunduğu açık. Sanatın rolü, çağımız teknolojilerine karşı bile olsa, bu yine güncel tekniklerle yaratılan bir meydan okumayı da içeriyor. “Güncel Sanat”ın içeriksel olarak uzun zamandır ilgilendiği gerçeklik, gerçeğin bozulması, bilginin muğlaklığı, temsil sorunu, sistem eleştirisi gibi konularda internetin olasılığa açık konumu üzerinden yeni stratejilerin araştırılması ve yaratılması gündeme geleli çok oldu. Berkay Tuncay’ın İstanbul’daki bu ilk kişisel sergisi de, internet üzerinden, sosyal ve kültürel formların sonsuz kataloğunu kullanarak, değişmez ve mutlak bir süreklilik yerine sanatçıya dair “geçici bir özerk bölge” oluşturma denemesine alan açıyor. Tuncay’ın görüntü mekanlarında izini sürdüğü varoluşsal şaşkınlığı üzerinizden atmak için kedi videolarının ötesine bakmaya çalışın, ya da Wittgenstein’ın sıkça referans verilen önermesinde dediği gibi… “anlam aramayın, kullanım olanağı arayın.”