Ataol Behramoğlu Soruyor: Layık mıyız Çocuklarımıza?

Ataol Behramoğlu’nun şiirlerinde çocuk ve dünyasına dair temalar özel bir yer tutar. Şairin Tekin Yayınevi’nden Eylül 2016’da çıkardığı “Şairdeki Çocuk, Çocuktaki Şiir” alt başlığı olan Bir Çocuğa Layık Olmak kitabında daha önce yayımladığı şiirlerden çocuklarımızı düşünerek bir seçki oluşturmuş. Kendi yazdığı 31 adet şiir ve çevirdiği 36 adet şiir ile çocukların dünyasına girerken biz yetişkinlerinde çocukluğuna gitmesine yardımcı oluyor. Günümüzde geçerliliğini yitirmeyen ve J.J. Rousseau İtiraflar’ında sanatsal yaratıcılık konusundaki temel düşüncesini geçmişe ve çocukluğa geri dönüş olarak açıklamasına güzel bir örnek şairin seçkisi.

Bu aşk burada biter ve ben çekip giderim

Yüreğimde bir çocuk cebimde bir revolver

Antolojiler şairler hakkında genellikle şiirlerinden sevilen örnekleri sunarken Metin Cengiz’in en son yayımladığı Eleştirel Çağdaş Büyük Türk Şiiri Antolojisi farklı bir eser olarak şairlerin tüm dönemlerini eleştirel bakış açısıyla ele alan bir derleme özelliğini gösteriyor. Bu kitaptan Ataol Behramoğlu ile ilgili bir kısmı paylaşmak istiyorum:

“...artık hayatı eskide olup bitenler üzerinden şiirleştirmektedir. ...Doğrusu sözü önemseyen, şiir sanatlarına önem veren ve konuşma dilinin şaşırtıcı olanaklarını kullanan isyancı ve sorgulayıcı, hayattan gücünü alan bir şiirden, konuşma dilinin akıcılığına kapılmış, kendi hayatını ve şiirini sorgulayan bir şiire uzanan bir yolculukta görüyoruz...”

Bir Çocuğa Layık Olmak’ta yer alan şiirlerin tamamı çocuk şiiri değil fakat şairin büyümeyen bir çocuk olduğunu ve saflığı ile mürekkebe hayat verdiğini düşünürsek bu güzel seçkiyi sevgili küçüklerimizle pekala paylaşabiliriz.

Burada şiirlerin çözümlemesini yapmak yerine sizlere şairin yüreğindeki çocuktan çıkan bazı şiirlerine değinmek istiyorum. Çeviri olarak bize armağan ettiği şiirlerini ise okuyucunun merağına bırakıyorum.

“İstanbul” şiirinde çocukmuş gibi geziyor kelebeğin kanatlarında ve en çok gözlerini seviyor tenhalığını seyrederken semtlerin. “Nicedir Özlemişim” de çocuk şiiri olmaktan öte geçmişe dönüş, unutamayanları, saf bir çocuk saflığında ne güzel vurgular bir dosta sarılıp ağlama hasretini. “Eylül Sabahının Serinliğini...” şiirinde yer alan .../ Ve çok uzak bir tren sesi/... dizesinde yine şairin çocuk yüreğine değiyoruz zira bir çocuk bağışlayabilir düşmanlarını, daha bir sevebilir dostlarını. “Kirazlı Mescit Sokağı”nda bir ikindiüstü oradan geçmek istersiniz görmek için memleketten insan manzaralarını en çocuk gözlerinizle. “Parkta Rastladığım Adamın...” şiirinde bir ailenin dramı vardır ve tabii ki çocukların cefası bir Yeşilçam senaryosudur çekilmeyi bekleyen Tekirdağ şivesiyle. Bir Çocuğa Layık Olmak kitaba adını veren şiir, 

“Çoğumuz yetişkin yanlışlarızdır aslında
Katı, güvensiz, kibirli
Çocuklar yaşar yanıbaşımızda
Geleceğin gözüpek öncüleri

Masum bir meraktır taşar içlerinden
Yanıtsız çoğu kez ve hazır bağışlamaya
Soralım kendi kendimize bazen
Layık mıyız çocuklarımıza?”

Ve sorarız şimdi kendimize: Layık mıyız çozuklarımıza? Unuttum, Nasıldı “Annemin Yüzü” şiiri ana hasretini nasıl bağırır ...Küçücük oğluyum onun ben... dizesinde ve unutulamayacak tek şeyin bir çocuk için ana olduğunu söyler bize. “Taşra Kentlerinde Akşam Kederi” de ana hasretini derinden hissettiren ve tesirini ...Çocukluğum bu kadar bir şey aslında... diyen ilk dizesinden alır ki taşlar, otlar, tavuk tüyü, sevinç, keder, yalnızlık, güneş, gök ile yaratılacak bir türküyü müjdeler bize büyük ozan. “Eski Şiirlerim” de girip dinlenirken buruk bir hüzünle çıkar çocukluğundan gençliğinde verdiği kahve molalarında. Çocuk-Okyanus ve Çocuk-Su üçlüklerinde çocuğun yüreği su damlası iken yüreği okyanustur. Akıl-Işık ve Dil-akıl dörtlüklerinde didaktik tema bilgin ve düşünür Thales’ten verilir. “Unutma”da çocuk sevgisi, dostluk ve umut vurgusu ozanın büyüyecek olan çocuklarımızdan isteği. Çocuğum, Sımsıcak Uyumaktasın Sen ve Kızım, Küçük Pembe Çiçeğim Benim dörtlükleri zor anlarında her ana ve babanın sakinleştiricisi neden olmasın? “Sevginin Önünde” ve “Bebeklerin Ulusu Yok” şiirlerinde ozanın saf ve temiz duyguları, dilekleri sönmez bir umut meşalesi olarak yanıyor...

...Bırakalım sevdayla büyüsünler
Serpilip gelişsinler fidan gibi
/.../ .../
Bebeklerin ulusu yok
Bebekler, çiçeği insanlığımızın
/.../
Ve geleceğimizin biricik umudu...

BAHAR ŞİİRİ

Bu sabah mutluluğa aç pencereni
Bir güzel arın dünkü kederinden
Bahar geldi bahar geldi güneşin doğduğu yerden
Çocuğum uzat ellerini

Şu güzelim bulut gözlü buzağıyı
Duy böyle koşturan sevinci
Dinle nasıl telaş telaş çarpıyor
Toprak ananın kalbi

Şöyle yanıbaşıma çimenlere uzan
Kulak ver gümbürtüsüne dünyanın
Baharın gençliğin ve aşkın
Türküsünü söyliyelim bir ağızdan

Nevruzun kapısını açan bahar yeli Hıdırellezi tutmayı çalışadursun çocuklarımızın neşe ve cıvıltıları her daim var olsun efendim.

Görsellerin sanatçıları: Anna Simonowa, Christian Drexler